banner

 

polowanie na cz..jpgWydawnictwo Ossolineum wydało interesującą ksiązkę Briana P. Levacka na temat niby znany, ale jak się okazuje - naukowo ciągle niedostatecznie zbadany - Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej. Głównym celem tej książki, jak podaje autor, jest wyjaśnienie dlaczego w Europie wystąpiło wielkie polowanie na czarownice? Ten problem bowiem ciągle wywołuje wiele kontrowersji.

Jak poważne było to zjawisko (zwane też szaleństwem czarownic), wystarczy podać, że od 1450 do 1750 r. tysiące ludzi, głównie kobiet, osadzano za uprawianie czarów. Mniej więcej połowa z nich została stracona, zazwyczaj przez spalenie. Niektóre z procesów odbywały się przed sądami kościelnymi, niektóre przed świeckimi, zwłaszcza po 1550 r. Geograficzne i czasowe rozmieszczenie tych przypadków w Europie było krańcowo nierównomierne - były jurysdykcje, w których w ciągu 300 lat osądzono tysiące ludzi z tego powodu, przy czym największe nasilenie procesów było między II poł. XVI w. a I poł. XVII w.

Mimo, że liczba procesów wahała się zależnie od miejsca i okresu, można sądzić, iż wszystkie one były elementami szeroko zakrojonej operacji sądowniczej, związanej z pewnym typem tropienia złoczyńców. Polowanie polegało na zidentyfikowaniu osób powszechnie podejrzanych o sekretne praktyki. Polowano na czarownice podobnie jak dzisiaj na członków podziemnych organizacji czy działaczy konspiracyjnych.

W XX w. genezę polowania na czarownice przypisywano reformacji, kontrreformacji, inkwizycji, sądowemu stosowaniu tortur, wojnom religijnym, gorliwości religijnej duchownych, powstaniu nowoczesnego państwa, rozwojowi kapitalizmu, powszechnemu używaniu narkotyków, zmianom w myśli medycznej, społecznym i kulturowym konfliktom, usiłowaniom wytępienia pogaństwa, chęci dostarczenia rozrywki masom przez klasy rządzące, nienawiści do kobiet. Autor nie opowiada się za żadną z tych możliwych przyczyn; przyjmuje podejście wieloaspektowe, pozwalające na ukazanie genezy nowych koncepcji na temat czarownic. Pokazuje też konsekwencje tego polowania w czasach współczesnych - prześladowanie różnych grup społecznych w podobny sposób jak „czarownic", zwłaszcza w Afryce po dekolonizacji.

Książka, będąca tłumaczeniem (Edwarda Rutkowskiego) już trzeciego, poprawionego wydania, podzielona jest na 9 rozdziałów, w których omówione zostały podstawy intelektualne, prawne zjawiska, jego kontekst społeczny, dynamika, chronologia i geografia, oraz zmierzch i zakończenie polowań z uwzględnieniem czasów obecnych. Wyróżniono też szczególnie okres reformacji. Każdy z tych rozdziałów kończy się szczegółową i bogatą bibliografią, powiększoną o bibliografię dotyczącą całości zagadnienia zamieszczoną na końcu książki. W aneksie do przekładu polskiego wydawca dołączył Katalog magii mnicha Rudolfa z Rud Raciborskich z XIII w. oraz mapę Europy XVII w. co przy nielicznych ilustracjach dodatkowo wzbogaca to interesujące dzieło.

Brian P. Levack, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 431

oem software