Polska Akademia Umiejętności wydała książkę Macieja Władysława Grabskiego pt. O nauce w Polsce – zamyślenie.
„Reformowanie nauki to droga przez mękę i prowadzi nie tylko poprzez zapisy ustaw czy zmiany organizacyjne, ale w znacznie większej mierze poprzez zmianę mentalności ludzi – a to jest proces powolny. Wymaga nie lat, lecz pokoleń” – pisze w Przedmowie do książki jej autor, pierwszy i wieloletni prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nie licząc innych, licznych funkcji publicznych jakie pełnił, a które pozwalają na chłodne spojrzenie i ocenę rozwoju tej dziedziny.
„Przez kilkadziesiąt lat pracy w nauce i dla nauki – pisze prof. Grabski – usiłowałem przekazać najpierw moim uczniom, a później kolegom i tym, którzy są za naukę odpowiedzialni, pewne, wydawałoby się oczywiste, myśli: że nauka nie jest bytem samym w sobie, ale musi być rozpatrywana w kontekście społecznym, że uprawienia nauki to nie tylko zawód, ale i sposób patrzenia na otaczający nas świat; że nie można być naukowcem tylko w swoim laboratorium, a przestawać być nim na forum publicznym; że w dzisiejszych czasach szczególnie ważna dla nauki, fundamentalną i wymagającą bezwzględnej ochrony wartością jest jej uczciwość i wynikająca z niej jej etyczna odpowiedzialność”.
Te refleksje nad nauką w Polsce, ale i w świecie, przedstawiane przez autora na wielu forach, mają też różną formę: od tekstów wystąpień publicznych, poprzez publikowane artykuły, wywiady, po niepublikowane listy.
Zostały ułożone w rozdziały dotyczące relacji nauki z polityką, młodym pokoleniem, związków nauki z rzetelnością, patologią, innowacyjnością i innymi sprawami, np. duchowością. Nie zabrakło też rozdziału dotyczącego nauki w aspekcie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Zbiór tych tekstów (wzbogaconych przypisami, poszerzony o biografię autora) – pisanych znakomitą polszczyzną - pokazuje poglądy prof. Grabskiego nie tylko na naukę, jej historię, ale i sprawy szersze społecznie. Czytelnik zobaczy w nich postawę nie tylko uczonego i etyka, ale i osoby, która umie wyważyć racje naukowca i decydenta, uczonego i polityka, nauczyciela akademickiego i obywatela.
I choć autor ze smutkiem zauważa, iż jego poglądy nie spotykały się przez lata z oczekiwanym odzewem, to lektura tych tekstów pokazuje tego powody. Problemy w nich poruszane bowiem nie są łatwe - należą do takich, których przez lata nie udało się i pewnie szybko nie uda się rozwiązać z różnych powodów. Ich aktualność jednak sprawia, że są i będą ciągle dyskutowane. Nie tylko w środowisku naukowym. (al.)
O nauce w Polsce – zamyślenie, Maciej Władysław Grabski, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2015, s.335