banner

kobiety w powstaniachDo 5.01.20 w Muzeum Śląskim w Katowicach można oglądać wystawę pn. Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku.

Rola kobiet w powstaniach i wydarzeniach okołoplebiscytowych jest praktycznie nieznana. Dzięki wielu badaniom źródeł historycznych udało się wydobyć z zapomnienia tę bardzo znaczącą dla XX-wiecznej historii Górnego Śląska zbiorowość.
W narracji dotyczącej powstań śląskich i akcji plebiscytowej utrwaliło się postrzeganie mężczyzn jako jedynych bohaterów tych wydarzeń. Mówiąc o powstańcach śląskich, myślimy przecież zazwyczaj: mężczyźni w różnym wieku. Owszem, tylko niewielki odsetek powstańców stanowiły kobiety (około 2–3 procent wśród ok. 40–60 tysięcy powstańców). A jednak gdyby nie ich mobilizacja i wsparcie, zarówno powstania, jak i akcja plebiscytowa nie nabrałyby takiego znaczenia.

Kobiety można odnaleźć w każdej z form działalności powstańczej. Walczyły z bronią w ręku (chociaż były to sytuacje epizodyczne), kopały okopy, organizowały pomoc rannym, były kurierkami czy tłumaczkami, obsługiwały telefony i telegrafy. Były przy tym uznawane za niezwykle odpowiedzialne i zdyscyplinowane, a także zachowujące spokój i zimną krew.

Na wystawie można odnaleźć historie kobiet aktywnie uczestniczących w powstaniach śląskich i plebiscycie i podejmujących się różnych odpowiedzialnych zadań. Ale w centrum uwagi tej kameralnej, intymnej wręcz ekspozycji znajdują się ciche bohaterki tych wydarzeń – żony, matki czy siostry powstańców, nad których rolą przechodzimy często do porządku dziennego. A to one wzięły na siebie całą odpowiedzialność za opiekę nad rodzinami i ich utrzymanie, gdy mężczyźni byli na wojnie, walczyli w powstaniach, działali w związku z plebiscytem, a później znaleźli się na tułaczce, wygnaniu, w więzieniach hitlerowskich, obozach koncentracyjnych. To kobiety podtrzymywały wówczas byt rodzin. Celem wystawy jest wydobycie z cienia tej zapomnianej, a niezwykle ważnej zbiorowości, którą tworzyły przecież babcie, ciotki i matki wielu dzisiejszych mieszkańców Śląska.

Ekspozycja stanowi kolejny rozdział w badaniach nad powstaniami śląskimi prowadzonych od samego początku działalności Muzeum Śląskiego w 1929 roku, kiedy to instytucja rozpoczęła zbieranie pamiątek powstańczych i plebiscytowych. Działania te zostały zintensyfikowane w ostatnich latach, czego wyrazem jest cykl publikacji poświęconych powstaniom, w tym monumentalne wydawnictwo „Archiwum powstań śląskich”. Pierwszy jego tom ukazał się w 2017 roku, a tom drugi ukaże się w przyszłym roku.

Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą przede wszystkim ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach, innych placówek muzealnych w regionie: Chorzowa, Gliwic, Katowic, Raciborza, Rudy Śląskiej, Rybnika i Zabrza, a także ze zbiorów prywatnych potomków powstańców śląskich. Są to materiały propagandowe (plakaty, pocztówki, ulotki), sprzęt medyczny czy biurowy.

W celu przygotowania wystawy zostały przeprowadzone liczne badania historyczne. Temat obecności kobiet w trakcie działań powstańczych i plebiscytowych nie został jednak z pewnością wyczerpany. Dlatego Muzeum Śląskie zachęca do eksplorowania rodzinnych historii, a następnie do podzielenia się nimi. Z pewnością w wielu śląskich rodzinach przechowywana jest nadal pamięć o licznych wyjątkowych postaciach, ale także o cichych bohaterkach tamtych wydarzeń. W przestrzeni wystawy umieszczona została specjalna księga, w której można zapisać osobiste historie z okresu powstań i plebiscytu. Szczególnie cenne są oczywiście te dotyczące udziału kobiet w tych wydarzeniach.
Paweł Parys, kurator wystawy


Więcej - https://muzeumslaskie.pl/pl/wystawy/niezapomniane-kobiety-czasie-powstan-plebiscytu-gornym-slasku/?v=9b7d173b068d