banner

 

Rangę, jaką posiada ten zabytkowy zespół architektoniczno-urbanistyczny, potwierdza status Pomnika Światowego Dziedzictwa. Tysiącletni Kraków to niewątpliwie jedno z najpiękniejszych miast Europy. Materialne i niematerialne wyznaczniki wartości kulturowych tworzą niepowtarzalność, utożsamianą z genius loci. W całości zachowana średniowieczna zabudowa Starego Miasta, ukształtowanie terenu i skład roślinności buduje unikatowy krajobraz.

W bezpośrednim sąsiedztwie Plant - parku miejskiego wokół Starego Miasta, tuż przy kolejowym i autobusowym dworcu, czyli w samym centrum Krakowa, znajduje się Galeria Krakowska, której budowę rozpoczęto w 2004 roku, a oddano do użytku w dwa lata później. Budynek ten powstał w ramach projektu „Nowe Miasto"- centralnej części miasta o charakterze biznesowym i handlowo-usługowym. Jest to jeden z projektów rozwoju miasta obecnych w dokumentacji Planu Ogólnego z 1994 r. Jednym z celów Planu jest ochrona spuścizny kulturowej oraz krajobrazu miejskiego.

Z założeń „Nowego Miasta" wynikało, że miało być zaprojektowane tak, aby w pełni zintegrować się z istniejącą strukturą Krakowa. Lokalizacja została wyznaczona na powierzchni ok. 20 ha, w bliskości węzła komunikacyjnego - stacji PKP, autobusów, przystanków komunikacji miejskiej. W 1998 r. międzynarodowy przetarg na zabudowę tego największego w Środkowej Europie centrum wygrał Tishman Speyer Properties.

Projekt zabudowy nawiązywał do otoczenia poprzez łukowe przeszklenie środkowej części pasażu, podobne do wcześniejszego zadaszenia hali nad peronami Dworca Głównego.  Ambitny projekt zagospodarowania przestrzeni „Nowego Miasta" nie został jednak zrealizowany, ponieważ w obliczu problemów z pozyskaniem gruntów pod inwestycję, inwestor zmuszony był do wycofania się. Projekt „Nowego Miasta" został zmodernizowany i wykupiony przez niemiecką firmę ECE. W związku z tym zabudowa, która miała szansę tworzyć wraz z istniejącym otoczeniem integralną całość, zaburza w sposób znaczny i nieodwracalny oblicze tego miejsca.

Stacja kolejowa i Dworzec Główny były zawsze jednymi z największych przedsięwzięć gospodarczych na terenie Krakowa, o randze architektonicznej i jakości estetycznej przekraczającymi przeciętną. Neorenesansowa forma Dworca, obecnie nawiązująca do cesarskiego Wiednia, powoduje że budynek jest uznany za zabytek i podlega ochronie.

Przy Placu Dworcowym znajduje się również XIX - wieczny budynek Poczty Polskiej (pałac Wołodkowiczów), będący pięknym przykładem eklektyzmu wzorowanego na architekturze francuskiej. Te dwa budynki tworzą ciekawą przestrzeń urbanistyczną, szpeconą wcześniej przez zabudowę wzdłuż ul. Pawiej (budynki kolejowe, czy bar „Smok"). W bliskim sąsiedztwie, przy ulicach: Lubicz, Pawia, Westerplatte, znajduje się ciąg kamienic otwarty w stronę Starego Miasta. Na granicy tej krajobrazowej bramy znajduje się zabytkowy Hotel Polonia. Widok ten koronuje wyłaniająca się kopuła Teatru im. Juliusza Słowackiego (styl eklektyczny z przewagą neobaroku). Do elementów składających się na otoczenie Galerii Krakowskiej można również zaliczyć barokowy Kościół św. Floriana.

Wymienione budynki wpływają na całościowy krajobraz Krakowa, który został zakłócony budową Galerii Krakowskiej. Szansa na poprawę jakości miejsca została zmarnowana i pomimo dalszego rozwoju Krakowskiego Centrum Komunikacyjnego, już nie wróci. Brak ochrony krajobrazu Krakowa, szpecenie go budynkami takimi jak Galeria Krakowska może znacząco wpłynąć na jego obecność na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, ponieważ nie jest to tytuł nadawany na zawsze.

Budynek Galerii Krakowskiej zajmujący powierzchnię 60 tys. m2 zdominował spójność architektoniczną tego miejsca. Spóźniony Bauhaus w centrum miasta oburza miłośników Krakowa oraz w sposób drastyczny wybija się pośród historycznej zabudowy. Ta nietrafiona dominanta zaburza wartości estetyczne przestrzeni.

Zauważa się brak spójności stylistycznej, dewastację tła krajobrazowego, nieuporządkowane relacje przestrzenne. Pomieszanie niemieckiego modernizmu z nowoczesną technologią kreuje negatywne doznania nie tylko większości mieszkańców Krakowa, ale również turystów, którzy są wręcz skazani na to miejsce. Są zdziwieni, że wizytówką królewskiego miasta jest „coś , co wygląda na blok w rusztowaniach".

Wybierając atrakcyjniejsze wyjście z tunelu Magda pod zielonym zadaszonym pasażem, szykując się na pierwsze estetyczne doznanie, trafiają na widok magazynowego zaplecza Galerii. Po katastrofie budowlanej związanej z oderwaniem się od budynku szyb „zdobiących" elewację Galerii, budynek szpecił szarymi tubusami, które dawniej emitowały różnokolorowe światło, przypominające jedynie migające światła dyskotek. Od 2008 roku do tej pory brak powrotu do szklanej elewacji, zastępowany jest w sposób nie bardziej kreatywny, czyli poprzez rozwieszanie olbrzymiego formatu reklam.

Tak opłakany stan zastanawia i zmienia spojrzenie na różnice w odczuciach estetycznych człowieka, kierując opinie do właściciela obiektu, który zamiast naprawić zniszczoną elewację, tworzy gigantyczny słup reklamowy. Widok z każdej strony Galerii wywołuje podobne odczucia - czy to kolorowy spot informujący przechodniów o „bardzo ważnym" wydarzeniu, jakim jest np. nowy składnik programu telewizyjnego, czy obskurne zaplecze sklepów. Całość zdobią nazwy zawartości tego betonowego pudła, czyli kolorowe reklamy sklepów zawieszone tak, aby można je było dostrzec nawet z wieży Kościoła Mariackiego. Nie bez przyczyny zatem Galeria Krakowska otrzymała w 2007 roku nagrodę Archi-Szopa, czyli nagrody dla najgorszego obiektu architektonicznego Krakowa.

Kraków jest miastem szczególnym. Zarówno detale, jak i przestrzeń urbanistyczna muszą być chronione, gdyż ich utrata wiąże się ze zubożeniem miasta. Zarówno opinia Głównego Plastyka Miasta, jak i opinie mieszkańców, czy turystów, są w większości spójne i w sposób przejrzysty określają ich negatywne nastawienie co do Galerii Krakowskiej. Szkoda, że opinie te nie zostały uwzględnione przed wydaniem zgody na realizację projektu zagospodarowania tej przestrzeni.

Wybudowanie Galerii Krakowskiej świadczy o braku wizji i braku kultury. Stanowi trwałą bliznę na mapach Krakowa. Takie błędy urbanistyczne stoją na przeszkodzie do uzyskania integracji historycznego krajobrazu Krakowa.

Sandra Będziszewska

Poniżej - opinia w tej sprawie Głównego Plastyka Miasta Krakowa


Galeria Krakowska rozpoczęła działalność w 2006 roku, ale problemy z jej oddziaływaniem na przestrzeń publiczną Krakowa wywołują dotąd permanentne spory.

Oprócz budynku samej Galerii, na tym terenie powstało osiedle mieszkaniowe, dwa hotele i plac im. Jana Nowaka Jeziorańskiego. Szeroką dyskusję wywołała w poprzednich latach planowana w ramach III etapu tego projektu budowa wysokiego biurowca po stronie północnej. Jakość architektoniczna nowej zabudowy jest nierówna. Najlepiej prezentuje się osiedle mieszkaniowe. Sama Galeria to pomieszanie niemieckiego modernizmu z nowoczesną technologią. Spóźniony Bauhaus w centrum Krakowa. Współczesna, funkcjonalna, ale zbyt agresywna architektura Hotelu Andels i nieciekawa forma zespołu hoteli Etap i Ibis. Plac dworcowy i wymienione budynki są obiektami prywatnymi i służby miejskie mają ograniczony systemowo wpływ na sposób ich oddziaływania na przestrzeń publiczną. Główny Plastyk Miasta opiniował szereg szyldów i reklam lokali powstałych w parterach budynków osiedla mieszkaniowego, starając się zachować podziały architektoniczne i utrzymać wszelkie instalacje reklamowe poniżej linii parteru. Przedmiotem opiniowania był również system oznakowania lokali biurowych na elewacji budynku Galerii Krakowskiej od strony ulicy Pawiej. Po katastrofie budowlanej, gdy odpadły płyty szklane, elewacja frontowa Galerii jest w opłakanym stanie i należy ubolewać, że właściciel zamiast ją naprawić, wywiesza wielkoformatową reklamę. Z reklamami wielkoformatowymi można skutecznie walczyć jedynie na drodze prawa lokalnego uchwalanego przez Radę Miasta. Pierwszy krok został zrobiony przez przyjęcie zapisów planu Parku Kulturowego na terenie „Stare Miasto" w obrębie Plant.