Marcin Gorazda – filozof i prawnik oraz Tomasz Kwarciński – filozof i ekonomista, obaj członkowie Polskiej Sieci Filozofii Ekonomii, napisali wspólnie książkę Między dobrobytem a szczęściem, wydaną przez krakowską oficynę Copernicus Center Press w 2020 roku.
Książka jest zbiorem esejów z filozofii ekonomii, ujętych tematycznie w cztery rozdziały: pierwszy dotyczy związków filozofii i ekonomii, drugi – ekonomii i etyce, trzeci – metod stosowanych w ekonomii, a czwarty – związkom ekonomii z innymi dziedzinami wiedzy. Zaletą tego podziału jest możliwość zapoznawania się z opisywanymi zagadnieniami niezależnie od pozostałych, bez uszczerbku dla całości rozważań.
Ekonomia, o której sami ekonomiści twierdzą, iż przeżywa obecnie kryzys jako nauka, rzadko bywa wiązana z filozofią i zagadnieniami moralności i etyki. Ten dyskurs dopiero się zaczyna, prawdopodobnie z powodu upadającego neoliberalnego porządku w świecie zachodnim i coraz częściej przeciwstawianej mu gospodarki chińskiej, w której podstawą ekonomii jest konfucjanizm. A zatem to, co dla pokoleń Zachodu jest jeszcze nieznane, a także pomijane w dyskusjach ekonomistów, czyli systemy wartości, kultura, religia, moralność i etyka.
W polskiej ekonomii do niedawna mało kto zajmował się związkami etyki z ekonomią. Ukuto co prawda – na wzór zachodniej mody - hasło „odpowiedzialnego społecznie biznesu”, ale w dzikim kapitalizmie, jakiego od 30 lat doświadczamy, było ono zasłoną dymną do wyrafinowanych praktyk neoliberalnych.
Książka M. Gorazdy i T. Kwarcińskiego pokazuje związki miedzy „twardą” ekonomią, stosowaną od ponad 200 lat na Zachodzie a sferami dotychczas mało eksplorowanymi przez tę naukę, wskazuje na punkty wspólne i sprzeczności, obrazuje też rozwój starej ekonomii, która zaanektowała na swoje potrzeby takie nauki jak psychologia, socjologia, w mniejszym stopniu filozofię.
Autorzy mają więc szerokie pole do działania, bo obszar badawczy: ekonomia-filozofia, przynajmniej w Polsce, jest niczym ugór, co widać choćby w załączonej bibliografii.
W esejach nie brakuje jednak rozważań nad najbardziej palącymi dziś sprawami. Autorzy rozpatrują związki ekonomii z moralnością i etyką na takich przykładach jak np. handel odpadami (ale i organami ludzkimi), emigracja zarobkowa, bezrobocie przymusowe, nierówności społeczne, sprawiedliwość, czy zwalczanie biedy. Czyta się je wszystkie jednym tchem, bo napisane są językiem publicystycznym, lekkim i dowcipnym, któremu barw przydają zagadkowe sformułowania (np. „szturchanie” obywateli przez władzę), intrygujące porównania (np. przewidywania skutków pandemii COVID-19 porównane do prognoz meteorologicznych) i zabawne tytuły, jak np. „Kto powinien sprzątać w domu, czyli imperializm ekonomiczny”.
Wszystko to sprawia, że książkę powinno się traktować jak lekturę obowiązkową, wprowadzającą w tajniki ekonomii, gdyż pokazuje ona jej „ludzką” twarz widzianą przez każdego z nas na co dzień.(tm)
Między dobrobytem a szczęściem. Eseje z filozofii ekonomii, Marcin Gorazda, Tomasz Kwarciński, Copernicus Center Press, Kraków 2020, wyd. I, s.302, cena 39,90 zł. Książka dostępna także jako e-book.