banner


recepta na adr.Wydawnictwo Czarne wydało książkę Anny Matei o Napoleonie Cybulskim i krakowskiej szkole fizjologów – Recepta na adrenalinę.

Kim był Napoleon Cybulski (1854-1919) pewnie mało kto dzisiaj wie, choć korzysta z wielu jego odkryć i wynalazków. Fizjolog, współodkrywca adrenaliny, pionier polskiej elektroencefalopatii i endokrynologii, twórca krakowskiej szkoły fizjologicznej, światowej klasy uczony. A przy tym – społecznik i publicysta.

Obszerne hasło Napoleon Cybulski w Wikipedii mówi tylko o suchych faktach z jego życia, osiągnięciach naukowych i dokonaniach na polu nauki. Jak wszechstronną osobowością był ten uczony pokazuje dopiero książka Anny Matei, w której autorka nie tylko przybliża jego barwne życie i dokonania, ale maluje obraz jego czasów i środowiska, w jakim się obracał.
Wiek XIX to czas szczególny dla nauki, zwłaszcza dla nauk przyrodniczych i medycyny. To czas teorii Karola Darwina, odkryć Ludwika Pasteura i Roberta Kocha i Gregora Mendla, narodziny fizjologii, farmakologii i higieny, dzięki której nastąpił rozwój publicznej ochrony zdrowia i zmniejszyła się śmiertelność. To także czas tak rewolucyjnych wówczas rozwiązań jak wodociągi i kanalizacja, do powstania których przyczyniali się lekarze – społecznicy.

Autorka, opisując życie i poglądy Napoleona Cybulskiego kreśli tę biografię na tle rozwoju nauki w Europie, polskich uczelni, ale i miasta Krakowa, a nawet szerzej – Galicji. Czytelnik ma przed oczami wybitnego uczonego należącego do elity intelektualnej Europy, naukowca zmagającego się nie tylko z problemami badawczymi, ale i władzami odpowiedzialnymi za rozwój nauki (w tej mierze niewiele się zmieniło), a także samorządowcami (wg dzisiejszej nomenklatury), których należało przekonać do wprowadzenia racjonalnych, poprawiających byt ludu rozwiązań.

Walorem pozabiograficznym tej książki są opisy – z podanymi danymi – życia chłopów w Galicji – tym najbiedniejszym regionie cesarstwa austro-węgierskiego. Dane te na tle ówczesnej Europy robią wstrząsające wrażenie i musiały też takie robić na Napoleonie Cybulskim, skoro wraz z innymi lekarzami podjął działania prospołeczne, choć nie uważał, że nauka winna być utylitarnie traktowana.
Lektura książki to nie tylko przyjemność z odkrywania bogatej osobowości wybitnego uczonego, ale i przypomnienia charakteru epoki oraz sposobu uprawiania nauki zaledwie 100 – 150 lat temu. Książka skłania do refleksji nad postępem naukowym, społecznym, rolą wybitnych jednostek i rzeszy światłych ludzi, dzięki którym los wszystkich staje się lepszy.(al.)

Recepta na adrenalinę, Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Anna Mateja, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, wyd. I, s. 182. Książka dostępna także jako e-book.