Autor: Anna Leszkowska
Dr Andrzej Doroszewski:Polska bÄ™dzie należeć do tych krajów, w ktorych zmiany klimatyczne poztywnie wpÅ‚ynÄ… na rolnictwo.
Z dr. Andrzejem Doroszewskim z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach rozmawia Anna Leszkowska
Czy obserwowane zmiany klimatyczne sÄ… widoczne w rolnictwie?
W PuÅ‚awach mamy dość obszerne dane ze 137 lat obserwacji meteorologicznych, zatem – i podstawÄ™ do szczegóÅ‚owych analiz wieloletnich zmian temperatury. Wynika z nich, że Å›rednia roczna temperatura powietrza w PuÅ‚awach wzrosÅ‚a na przestrzeni 137 lat o 1,4oC. Analogiczne zmiany obserwuje siÄ™ oczywiÅ›cie w caÅ‚ej Polsce, a także poza jej granicami.
Jak ten wzrost temperatury odbił się na plonach?
Problem wpÅ‚ywu zmian klimatycznych na osiÄ…gane plony byÅ‚ w IUNG dostrzegany od dawna. DysponujÄ…c danymi meteorologicznymi, Å›wiadczÄ…cymi o ociepleniu siÄ™ klimatu oraz scenariuszami klimatycznymi zakÅ‚adajÄ…cymi podwojenie siÄ™ iloÅ›ci CO2 w atmosferze: GISS (opracowany w Goddard Institute for Space Studies) i GFDL (opracowany przez Geophysical Fluid Dynamics Laboratory), przystÄ…piono do analiz naukowych na ten temat. Oba scenariusze przewidywaÅ‚y wzrost Å›redniej rocznej temperatury, scenariusz GISS o 3,5oC, a GFDL o 5oC. Pierwsze wyniki dotyczÄ…ce ekonomicznych konsekwencji zmian klimatu dla polskiego rolnictwa opublikowaliÅ›my w 1993 r., a bardziej szczegóÅ‚owe analizy - w 1997 r.
ZmieniajÄ…ce siÄ™ warunki klimatyczne (rozpatrujÄ…c w skali globalnej) mogÄ… wpÅ‚ywać na rolnictwo w sposób korzystny lub niekorzystny, np. ocieplenie klimatu prowadzi do wzrostu plonów niektórych upraw na obszarach chÅ‚odniejszych, a jednoczeÅ›nie ich spadek na obszarach cieplejszych.
Czy nawet na tak małej powierzchni Ziemi, jaką Polska zajmuje, widać już takie zmiany?
Tak, np. znacznie zwiÄ™kszyÅ‚a sie powierzchnia uprawy kukurydzy z powodu korzystniejszych warunków termicznych w ostatnich latach. JednoczeÅ›nie w uprawach kukurydzy w poÅ‚udniowo-wschodniej Polsce sygnalizuje siÄ™ narastajÄ…cÄ… szkodliwość omacnicy prosowianki, co wiÄ…zać należy ze wzrostem powierzchni uprawy oraz lepszymi warunkami termicznymi dla rozwoju tego owada.
Innym problemem wynikajÄ…cym ze zmian klimatu jest np. wystÄ™powanie suszy, która w Polsce pojawia siÄ™ w ostatnich latach coraz częściej. Jej czÄ™stotliwość i nasilenie w ostatnich latach jest coraz istotniejszym problemem gospodarczym jak i Å›rodowiskowym. Sugeruje siÄ™, że wiÄ™ksza czÄ™stotliwość suszy jest wynikiem obserwowanych zmian klimatycznych. NiewÄ…tpliwie mamy obecnie do czynienia z okresem, w którym Å›rednia temperatura powietrza w Polsce znacznie wzrosÅ‚a wzglÄ™dem lat ubiegÅ‚ych, powodujÄ…c zwiÄ™kszenie parowania gleb i wzrost transpiracji roÅ›lin przy podobnych wielkoÅ›ciach opadów atmosferycznych. Szczególnie ostra susza wystÄ…piÅ‚a w roku 2006, powodujÄ…c aż 30% strat w plonach ziemniaka, buraka cukrowego, żyta. W przypadku innych upraw jak: pszenicy ozimej, owsa - straty plonów wynosiÅ‚y ok. 20%, a pszenicy jarej i rzepaku ozimego ok. 10%. W tym roku susza byÅ‚a szczególnie widoczna w uprawach zbóż jarych, objęła swoim zasiÄ™giem 2091 gmin (tj. 68% gmin Polski) oraz 58% gruntów ornych kraju. NajwiÄ™ksze jej nasilenie wystÄ…piÅ‚o w Wielkopolsce oraz na Kujawach.
Czy sa jakieś scenariusze na przyszłość?
W przypadku zrealizowania siÄ™ scenariusza GFDL plony pszenicy i żyta w Polsce obniżą siÄ™ o okoÅ‚o 10% w stosunku do lat 1970-1995. Natomiast wg GISS Å›rednie plony pszenicy i żyta niewiele siÄ™ zmieniÄ… w stosunku do obecnych. Prognozy wg obu scenariuszy wskazujÄ… na wzrost plonów buraka cukrowego o kilka procent, natomiast w przypadku roÅ›lin ciepÅ‚olubnych, takich jak kukurydza, soja i sÅ‚onecznik o kilkadziesiÄ…t procent. Oba scenariusze przewidujÄ… natomiast duże obniżki plonów ziemniaka (wg GISS o ok. 30%, a wg GFDL - o ok. 60%) oraz obniżenie produktywnoÅ›ci trwaÅ‚ych użytków zielonych.
Inna prognoza szacuje, że Å›rednie plony na obszarze Polski ulegnÄ… tyko nieznacznym zmianom. Istotny wzrost plonów wynoszÄ…cy 30% może nastÄ…pić na obszarach górskich.
IstniejÄ… też inne, bardzo optymistyczne prognozy dotyczÄ…ce plonów w Polsce w 2050 r. Przewiduje siÄ™ wzrost plonów: ziemniaków o 20%, pszenicy o 22%, soi o 65%, kukurydzy o 104%, natomiast plon sÅ‚onecznika może zmniejszyć siÄ™ o 25%. Te bardzo korzystne prognozy oparte sÄ… na podstawie nie tylko zmian klimatycznych, ale też przewiduje siÄ™ rozwój techniki uprawy a zarazem korzystny wpÅ‚yw wzrostu CO2 w atmosferze dla upraw rolniczych. Jednak barierÄ… we wzroÅ›cie plonów może być deficyt wody oraz konieczność prowadzenia nawodnieÅ„ w znacznie szerszym stopniu niż ma to miejsce obecnie.
Przedstawione prognozy nie sÄ… wiÄ™c jednoznaczne, niektóre z nich wykazujÄ… wzrost, a niektóre z nich ich spadek plonów.
Zmiany klimatyczne postrzegane jako negatywne dla Å›rodowiska, w odniesieniu do rolnictwa niosÄ… raczej pozytywne skutki. Ocieplenie klimatu powoduje, iż rozszerzeniu ulegajÄ… obszary upraw o tereny dotychczas dla nich niedostÄ™pne. Wydaje siÄ™, że Polska bÄ™dzie należeć do tych krajów, w których zmiany klimatyczne raczej pozytywnie wpÅ‚ynÄ… na rolnictwo, przynajmniej do roku 2050.
Dziękuję za rozmowę.
Tekst powstał dzięki dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
|