W Instytucie Spraw Publicznych w Warszawie 3 marca 2011 odbyło się seminarium pt. Między państwem świeckim a wyznaniowym, czyli teoria i praktyka życia publicznego w Polsce.
O relacjach kościoła i związków wyznaniowych w Polsce dyskutowali wybitni polscy konstytucjonaliści: prof. prof. Ewa Łętowska, Piotr Winczorek, oraz prowadzący seminarium - prof. Mirosław Wyrzykowski, który omówił umieszczoną w Konstytucji RP zasadę świeckości państwa, status kościołów i związków wyznaniowych, w tym równość ich praw i obowiązków.
Prof. Wyrzykowski na wstępie przypomniał brzmienie art. 25 Konstytucji RP* oraz preambuły do tego najważniejszego aktu prawnego państwa podkreślając, iż określenie „bezstronność" w punkcie 2 art. 25 nie jest tożsame z neutralnością. Poddał też pod dyskusję prawne konsekwencje zawartego w 1993 roku konkordatu, który jako umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo wobec rozwiązań krajowych. Widać to po praktykach stosowanych w sferze obyczajowej, gdzie państwo używane jest jako pas transmisyjny dla realizacji interesów kościoła katolickiego (stosunek do aborcji, związków partnerskich, eutanazji). Pogarsza ten stan niska kultura prawna w Polsce oraz nieznajomość orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - zwłaszcza przez tych, którzy powinni o ich przestrzeganie dbać.
Dyskutanci zastanawiali się także nad prawem Trybunału Konstytucyjnego do kontroli zgodności praw ustalanych przez kościoły (wewnętrznych) z Konstytucją RP - zwłaszcza w obszarze wspólnych działań, np. finansowania przez państwo szkół kościelnych i wydziałów teologicznych. Problem ten istnieje od kilkunastu lat, gdyż w sprawach wyznaniowych w Polsce polityka ma przewagę nad prawem, co widać dobitnie choćby ostatnio przy uchwaleniu przez parlament święta Trzech króli, czy niepowołaniu komisji ds. finansów kościelnych. Gdyby przestrzegano choćby prawa istniejącego - takie rzeczy nie powinny mieć miejsca. Tym samym konstytucyjny zapis w punkcie 4 art. 25 jest martwy.
W dodatku interesy polityków powodują kolizje norm: prawnych i obyczajowych - np. nie można zaskarżyć do Trybunału Konstytucyjnego wiszącego w sejmie krzyża.
Z drugiej strony - kontrola konstytucyjności tych obyczajów mogłaby uchylać zasłonę tego, co Kościół chciałby ukryć.
Zwracała na ten problem uwagę socjolog, dr Nina Kraśko, przytaczając przykłady utrzymywania przez państwo nie tylko coraz większej liczby szkół wyznaniowych, ale i armii katechetów, kapelanów, co czyni z kościoła wymagającego utrzymanka państwa(1). Mimo, że kościół katolicki w Polsce otrzymał mnóstwo dóbr, to jeszcze wymusza na państwie realizacje wyznawanych przez siebie wartości.
O stanie prawnym związków państwa z kościołem katolickim i innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi szczegółowo mówił dr Paweł Borecki z Katedry Prawa Wyznaniowego na Uniwersytecie Warszawskim. Wyjaśniał, iż działające komisje majątkowe - rządowa i kościelna działają bezprawnie, gdyż konkordat mówi tylko o jednej komisji.
Uczestnicy spotkania zastanawiali się także nad kwestią zmiany Konstytucji w omawianym zakresie, dochodząc do wniosku, iż kościół katolicki - jako podmiot lobbystycznie najsilniejszy w Polsce - nie zgodzi się na to. Powstaje zatem pytanie: czy można zmienić praktykę, skoro dotychczasowe orzecznictwo TK nie rozwiązywało skutecznie sporów dotyczących stosunków państwo - kościół? W Polsce AD 2011 jest to pytanie retoryczne. (al)
Szerzej o wpływach Kościoła Katolickiego w Polsce pisała Polityka 2.09.2010 -
www.polityka.pl/kraj/rozmowy/1508274,1,o-kosciele-z-malgorzata-winiarczyk-kossakowska.read
* Art. 25 Konstytucji RP:
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.
(1) Państwo wypłaca wynagrodzenia:
14 tysiącom katechetów
131 kapelanom wojskowym
19 kapelanom policyjnym
16 kapelanom straży pożarnej
10 kapelanom straży granicznej
3 kapelanom BOR
ok. 1400 kapelanom szpitalnym
Co roku z budżetu państwa na ubezpieczenia księży i zakonnic przeznacza się 95 mln zł
(za http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1509032,1,raport-przeswietlamy-majatek-kosciola.read