Decyzję uzasadniono następująco: „Dorobek naukowo-badawczy Oskara Kolberga dokumentujący kulturę ludową XIX wieku jest imponujący ze względu na wszechstronny zakres jego zainteresowań kulturą ludu oraz geografię badań, obejmującą Polskę przedrozbiorową i obszary ludowych kultur Ukrainy, Białorusi, Litwy, Śląska, Słowian Południowych, Łużyczan, Czechów i Słowaków.
Oskar Kolberg wydał 33 tomy monografii regionalnych i tematycznych, opublikował około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa, muzykologii. Spuścizna Oskara Kolberga stanowi nadal niezbędną materiałową podstawę, do której odwołują się obecnie realizowane projekty twórców i badaczy kultury".
Niestety, niedawne badanie CBOS (na próbie 910 osób) wykazało, iż tak zasłużonego dla polskiej kultury badacza i jego dzieło zna tylko … 8% badanych.
Oskar Kolberg - kompozytor i folklorysta o najbogatszym dorobku w dziewiętnastowiecznej Europie – utrwalił, w wydanych za życia 33 tomach monografii regionalnych, wierny obraz polskiej sztuki i kultury ludowej. Uważał, że zachowanie tradycji stworzy fundament sprzyjający odrodzeniu Polski.
Kolbergowska dokumentacja, tak pod względem ilościowym, jak i koncepcyjnym, nie ma precedensu w ówczesnym ludoznawstwie; ujawnia to już tytuł serii: Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce.
Zapisy muzyki i tekstów folkloru, ukazane w kontekście życia i kultury wspólnot lokalnych, do dziś wykorzystywane są przez kompozytorów, nauczycieli muzyki, muzyków folkowych, zespoły amatorskie, wreszcie przez badaczy i wszystkich pragnących poznać kulturę wsi polskiej XIX wieku.
W lutym tego roku minie dwieście lat od urodzin Kolberga (1814-1890), folklorysty ciągle za mało znanego w świecie, gdyż wydawał swe prace w języku polskim, dokumentując kulturę i sztukę ludową kraju skazanego na unicestwienie. W ciągu półwiecza pracy, prowadzonej w latach 1839–1890 i obejmującej tereny całej przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Kolberg zgromadził gigantyczne archiwum dokumentujące wszelkie aspekty kultury tradycyjnej, w tym zapisy muzyki, co w jego czasach było zjawiskiem niezmiernie rzadkim.
Kolberg pozostawił 33 tomy wydanej za życia dokumentacji folkloru ziem Rzeczpospolitej Obojga Narodów, drugie tyle pozostawiając w tzw. tekach kolbergowskich. Za ową dokumentacją, nie mającą precedensu pod względem rozmiaru i charakteru, stała oryginalna koncepcja całościowego, wiernego utrwalania kultury duchowej, społecznej, materialnej i artystycznej konkretnych wspólnot lokalnych oraz regionalnych, głównie historycznych ziem Rzeczpospolitej.
Wydawanie Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga – tj. reedycja wydań XIX-wiecznych i edycja materiałów rękopiśmiennych – dobiega końca jako rezultat przeszło półwiecznej pracy zespołu wielu specjalistów. Przedsięwzięcie to było jednym z pomników obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (uchwała Rady Państwa, 1960).
Oskar Kolberg, (którego ojciec Juliusz, inżynier-geodeta i zasłużony dla Polski kartograf był z pochodzenia Niemcem, a matka Karolina Mercoeur miała korzenie francuskie), młodszy kolega Fryderyka Chopina, całe swe życie, także karierę kompozytorską, poświęcił dla dokumentacji kultury ludowej swej przybranej ojczyzny. Wierzył bowiem, że Polska kiedyś się odrodzi właśnie dzięki pielęgnowaniu swej kultury, której jednym z fundamentów jest ludowa tradycja duchowa i artystyczna. Pragnął się do tego przyczynić swym talentem i trudem całego życia.
Jego marzenia się ziściły – winniśmy mu wdzięczność i uznanie. Jego kolosalna praca – skarbnica wiedzy o naszej przeszłości – powinna być lepiej znana oraz wykorzystywana, a jego idee dotyczące ożywiania tradycyjnej kultury duchowej – rozwijane. Polska muzyka, kultura i tożsamość zawsze kształtowały się poprzez obecność tradycji rodzącej patriotyzm otwarty na Europę i cały świat. Dzieło Oskara Kolberga stanowi źródło stale żywej inspiracji dla nauki oraz sztuki amatorskiej, masowej i profesjonalnej, łączącej ludzi ponad wszelkimi podziałami.
Organizację Biura Obchodów minister kultury, Bogdan Zdrojewski, powierzył Instytutowi Muzyki i Tańca. Koncerty inauguracyjne odbędą się 21 lutego 2014 r. w Przysusze oraz 24 lutego 2014 r. w Warszawie.
Minister ogłosił także specjalny program „Kolberg 2014 – Promesa”, którego celem jest przygotowanie w roku obchodów jak największej liczby przedsięwzięć artystycznych, naukowych, edukacyjnych, dokumentacyjnych oraz popularyzatorskich, związanych z postacią i twórczością Oskara Kolberga oraz kulturą i sztuką tradycyjną.
Z 443 wniosków, jakie wpłynęły na ten konkurs, decyzją ministra kultury do realizacji wybrano 74 o wartości 3 mln zł.
We współpracy z Instytutem im. Oskara Kolberga, Forum Muzyki Tradycyjnej, Polskim Towarzystwem Ludoznawczym, Muzeum Wsi Radomskiej, Polskim Radiem, Stowarzyszeniem Twórców Ludowych, Instytutem Sztuki PAN, Związkiem Kompozytorów Polskich, Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina, Biblioteką Narodową oraz Narodowym Instytutem Audiowizualnym zrealizowany zostanie bogaty program.
Będą to koncerty, działania edukacyjne, promocyjne i wydawnicze, do których należy m.in. uroczysta inauguracja Roku Kolberga w Przysusze i w Warszawie, stworzenie strony internetowej poświęconej folkloryście i uruchomienie interaktywnego przewodnika po Polsce Kolberga, digitalizacja i udostępnienie rękopisów Kolberga oraz wydanych tomów jego dzieł, powstanie Raport o muzyce tradycyjnej i tańcu tradycyjnym oraz zostaną przygotowane wystawy poświęcone Oskarowi Kolbergowi w kontekście historii i kultury XIX wieku.
Odnowiony zostanie także nagrobek etnografa na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Informacje o realizowanych projektach będą pojawiały się regularnie na oficjalnej stronie internetowej obchodów Roku Kolberga: www.kolberg2014.org.pl.
Na stronie internetowej IMIT uruchomiono specjalną zakładkę „rocznice / Rok Kolberga”, w której zamieszczone zostały najważniejsze informacje dotyczące obchodów Roku Kolberga oraz materiały do nieodpłatnego pobrania, a na portalu społecznościowym Facebook oficjalnie funkcjonuje „Rok Kolberga 2014”.
We wrześniu 2013 roku ogłoszony został konkurs na znak Roku, który może być przyznawany instytucjom włączającym się w obchody. Autorem nagrodzonej pracy jest Wojciech Janicki. Użycie logotypu wymaga zgody Biura Obchodów.
(oprac. prof. Katarzyna Dadak-Kozicka, źródło: Związek Kompozytorów Polskich, 2013)