Na Politechnice Gdańskiej 6 października 2014 r. – dokładnie w 110. rocznicę pierwszej inauguracji – odbędzie się jubileuszowe rozpoczęcie roku akademickiego.
W marcu 1900 roku przybył do Gdańska główny projektant obecnej Politechniki Gdańskiej - Albert Carsten. Budowa pod jego kierunkiem ruszyła w sierpniu tego samego roku. W ciągu czterech lat na 6,4 ha terenu wzniesiono gmachy o łącznej kubaturze ponad 200 tys. m3. Uroczysta inauguracja odbyła się 6 października 1904 roku w obecności cesarza Wilhelma II. Nowa uczelnia otrzymała nazwę Królewsko-Pruskiej Wyższej Szkoły Technicznej (Königliche Preussische Technische Hochschule).
Nowo powstała uczelnia miała za zadanie przede wszystkim kształcić inżynierów różnych specjalności. Wzory organizacyjne przejęto z politechniki w Akwizgranie (Aachen). Wyjątek stanowił wydział górnictwa, zamiast którego (uwzględniając specyfikę nadmorskiego położenia Gdańska) wprowadzono Wydział Budowy Okrętów.
Studenci kształcili się na 6 wydziałach: I - Architektura, II - Budownictwo, III - Budowa Maszyn i Elektrotechnika, IV - Budowa Okrętów i Maszyny Okrętowe, V - Chemia, VI - Nauki Ogólne. Na uczelni utworzono także Wyższe Kursy Handlowe i Kursy Rolnicze, biorąc pod uwagę specyfikę gospodarczą Gdańska i regionu Prus Zachodnich.
Uczelnia miała pełne prawa akademickie - studia na czterech pierwszych wydziałach trwały cztery lata (8 semestrów). Warunkiem przyjęcia było świadectwo dojrzałości dziewięcioklasowej szkoły średniej państwowej lub prywatnej.
Kadrę naukowo-dydaktyczną politechniki przed 1914 rokiem stanowiło około 60 profesorów i docentów (31 profesorów, 26 docentów - w tym 11 prywatnych), 4 lektorów, miejsc asystenckich było 51.
W 1904 roku zapisało się na studia 599 studentów, później liczba ta wzrastała. Najwięcej osób studiowało na Wydziale Budownictwa, najmniej - na Wydziale Ogólnym.
W Wolnym Mieście Gdańsk
Odłączenie obszaru tzw. Wolnego Miasta Gdańska od Rzeszy Niemieckiej po zakończeniu I wojny światowej było równoważne z postawieniem pod znakiem zapytania dalszych losów politechniki w Gdańsku.
Traktat i konwencja gwarantowały studentom polskim pełne równouprawnienie w zakresie dostępności do wszystkich wydziałów gdańskiej uczelni. Władze politechniki były zobowiązane do honorowania matur polskich szkół państwowych i prywatnych bez żadnych ograniczeń. Odnosiło się to do absolwentów wszystkich szkół w Polsce, w tym także do absolwentów Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Na politechnice w Gdańsku studentów Polaków było od 250 do 400, przy czym połowę z nich stanowili rodowici gdańszczanie (tj. Polacy z obywatelstwem Wolnego Miasta Gdańska), a drugą połowę - przybyli na studia do Gdańska obywatele odrodzonej II Rzeczypospolitej.
Wojna
Przejęcie władzy przez hitlerowców w Wolnym Mieście Gdańsku pociągnęło za sobą zmiany w obsadzie kadrowej politechniki.
W 1939 roku na politechnice w Gdańsku studiowało ponad 1400 studentów. Niemców z Gdańska, z Rzeszy oraz Niemców obywateli państwa polskiego i Ukraińców, którzy wstępowali do niemieckich organizacji studenckich, było około 1080.
Polscy studenci zostali usunięci z gdańskiej uczelni przez hitlerowskie bojówki de facto 24 lutego 1939.
Kiedy w wyniku nowych podziałów administracyjnych powstał nowy okręg (Reichsgau) Gdańsk-Prusy Zachodnie (Danzig Westpreussen), w 1941 roku politechnika w Gdańsku została podporządkowana jako wyższa szkoła Rzeszy władzom w Berlinie.
W styczniu 1945 roku ostatecznie zawieszono zajęcia. Dnia 21 stycznia cofnięto wydany w poprzednim roku zakaz opuszczania miasta. Część rodzin pracowników wyjechała pociągami do Niemiec. Rozpoczęto przygotowania do ewakuacji. Najcenniejszą aparaturę, książki i akta Rektoratu zapakowano w 500 skrzyń i załadowano na statek "Deutschland", który odpłynął 27 stycznia do Kilonii, zabierając także część pracowników oraz rodziny - razem 300 osób. Z Kilonii przewieziono cały transport do Schmalkalden w Turyngii, gdzie miano uruchomić politechnikę zastępczą.
W kilka dni po odprawieniu transportu rozpoczęto przekształcanie politechniki w szpital wojenny na 3 tys. łóżek.
Dnia 26 marca 1945 w godzinach rannych opuścił uczelnię jej ostatni niemiecki rektor, prof. E. Martyrer. W momencie odjazdu rektora baza politechniki nie była zniszczona z wyjątkiem Laboratorium Wytrzymałościowego, rozbitego podczas jednego z nalotów, oraz paru utrąconych wieżyczek.
Po południu tego samego dnia, po gwałtownym ostrzale artyleryjskim, Rosjanie zajęli teren uczelni i wypędzili ludzi z piwnic. Według relacji świadków, dopiero wtedy w zachodniej części Gmachu Głównego powstał pożar, który zniszczył 60% jego pomieszczeń oraz część gmachu Chemii. Spłonęła Biblioteka z niewywiezioną częścią księgozbioru i wszystkie reprezentacyjne pomieszczenia środkowego traktu Gmachu Głównego. Ogólne zniszczenia całej uczelni oceniono na 16% kubatury.
Odbudowa
W styczniu 1945 roku, kiedy niemieckie władze politechniki zaczynały ewakuację niemieckich pracowników uczelni i zbiorów z Gdańska do Schmalkalden w Turyngii, gdzie miano uruchomić politechnikę zastępczą, Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczął przygotowania do przejęcia budynków i urządzeń uczelni.
Wojska Armii Czerwonej oraz oddziały polskie wkroczyły do Gdańska 29 marca 1945 roku. Już 5 kwietnia, a więc pięć dni po zakończeniu walk, przybyła do Gdańska Delegacja Ministerstwa Oświaty ds. Politechniki Gdańskiej.
Delegacja zastała uczelnię w znacznej części zniszczoną. Najbardziej ucierpiał Gmach Główny. Pożar strawił centralną część budynku z główną klatką schodową oraz tylne trakty z aulą, rektoratem i biblioteką, gdzie runęły wszystkie stropy. Zniszczeniu uległa również część niewywiezionego księgozbioru. Pozostałe budynki były w dużo lepszym stanie.
Status prawny uczelni został uregulowany decyzją Krajowej Rady Narodowej. Politechnika w Gdańsku, mocą „Dekretu z dnia 24 maja 1945 roku o przekształceniu Politechniki Gdańskiej w polską państwową szkołę akademicką".
Coraz liczniej zaczęli przybywać pracownicy naukowi, przede wszystkim z Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, w tym wielu wybitnych i znanych przed wojną profesorów. Przyjeżdżali także powracający z obozów oficerowie i inżynierowie. Wracali przedwojenni polscy studenci i absolwenci politechniki. Wszyscy oni włączyli się do prac przy odbudowie uczelni.
Do Gdańska przybył, mianowany przez ministra oświaty, pierwszy rektor, prof. Stanisław Łukasiewicz, przedwojenny profesor Politechniki Lwowskiej. Dekret Rady Ministrów przewidywał utworzenie czterech wydziałów: Wydziału Inżynierii Lądowej, Wydziału Mechaniczno-Elektrycznego, Wydziału Budowy Okrętów oraz Wydziału Chemicznego. Od pierwszej chwili istniała jednak potrzeba utworzenia również Wydziału Architektury. Ostatecznie powstało sześć wydziałów.
W 1945 roku kadra nauczająca liczyła 112 pracowników naukowych, w tym 8 profesorów zwyczajnych i 28 na stanowiskach profesorskich
Już 22 października 1945 roku, pierwszym i uroczystym wykładem prof. Ignacego Adamczewskiego, rozpoczęła się nauka na wszystkich wydziałach.
Prof. Stanisław Hückel, w Księdze pamiątkowej z 1955 roku, pisze: „(…) tradycje, do których nawiązywała Politechnika Gdańska, były takie, jakie przynosili ludzie, którzy ją tworzyli. Byli to profesorowie Politechniki Warszawskiej i Lwowskiej, a w mniejszym stopniu byli wychowankowie Politechniki Gdańskiej".
W 1945 roku studia na Politechnice Gdańskiej rozpoczęło 1647 studentów. Liczba ta w okresie powojennym zaczęła szybko i systematycznie wzrastać, by w 1956 roku osiągnąć 6752, a obecnie - ponad 25 tys.(na 9 wydziałach)
W ciągu 110 lat Politechnikę Gdańską tworzyły 22 pokolenia studentów i prawie 4 nowe pokolenia pracowników.(al)
Więcej o historii PG - http://pg.edu.pl/uczelnia/historia/przed-1945
http://pg.edu.pl/uczelnia/historia/po-1945
Szczegółowy program centralnych uroczystości jubileuszowych
www.pg.edu.pl/110-lat-politechniki-gdanskiej