Europejskie Dni Ptaków w Polsce (1-2.10.16), których symbolem jest kopciuszek (Phoenicurus ochruros)*, to część EuroBirdwatch, akcji organizowanej przez BirdLife International w całej Europie i Azji Centralnej. W tym roku ludzie z 36 państw – od Norwegii po Cypr i od Portugalii po Uzbekistan będą wspólnie obserwować, poznawać trasy przelotu i dowiadywać się więcej o niebezpieczeństwach, jakie mogą spotkać ptaki podczas jesiennej podróży. W Europie zaplanowano tej okazji setki wydarzeń - spacery ornitologiczne, wykłady, konkursy i wystawy poświęcone ptakom i ich migracjom.W 2015 roku BirdLife International opublikował badania, z których wynika, że w krajach basenu Morza Śródziemnego aż 25 milionów ptaków wędrownych rocznie jest łapanych i zabijanych, a znaczna ich liczba ginie w trakcie przekraczania Sahary.
Dla migrujących gatunków ptaków istnienie odpowiednich terenów lęgowych na północy, bezpiecznych miejsc postoju i przelotu w czasie migracji oraz odpowiednich siedlisk tam, gdzie zimują są więc niezwykle ważne. Celem Europejskich Dni Ptaków 2016 jest zwiększenie świadomości i wiedzy na temat migracji ptaków, ich potrzeb w miejscach lęgowych, tras przelotów i miejsc zimowania w rejonie Morza Śródziemnego i w Afryce.
W ubiegłym roku 41 państw z Europy i Azji Centralnej z okazji Europejskich Dni Ptaków zorganizowało ponad tysiąc imprez, na których 32 tysiące osób mogło oglądać i liczyć ptaki. Wspólnie policzono ponad 5 milionów ptaków, czym bardzo się przyczynili do ułatwienia prac badawczych ornitologów na całym świecie. W 2016 roku impreza jest koordynowana przez BirdLife w Szwajcarii, która jako Europejskie Centrum zbierze dane ze wszystkich państw uczestniczących w projekcie.
Lista spacerów i innych wydarzeń w Polsce:
http://otop.org.pl/obserwacje/wlacz-sie/europejskie-dni-ptakow/mapa-i-lista-wycieczek-2016/
*Kopciuszek (Phoenicurus ochruros) to pospolity, niepozorny ptak wielkości wróbla. Prawdopodobnie każdy miał okazję kiedyś go spotkać. Bardzo ruchliwy, często potrząsa ogonem, sprawiając wrażenie zaciekawionego i podekscytowanego.
Samce mają smolistoczarną pierś, pomarańczowordzawe podogonie i ogon – wyglądają więc, jakby zostały okopcone przez dym z komina, na którym chętnie przesiadują. Prawdopodobnie dlatego polska nazwa tego gatunku (tak jak postaci z bajki) pochodzi od słowa „kopeć”, oznaczającego osad z sadzy. Samiczki są skromniej ubarwione, szarobrunatne, ale także z pomarańczowym ogonem.
Kopciuszki można łatwo zaobserwować na dachach, murkach i kominach gdzie śpiewają swoją charakterystyczną pieśń. Można w niej rozróżnić dwie części, oddzielone charakterystycznym, trzeszczącym przerywnikiem, który niektórzy porównują do dźwięku szkła rozgniatanego butem na betonie.
Kopciuszek niegdyś zamieszkiwał wyłącznie górskie rejony środkowej i zachodniej Europy oraz środkowej Azji, a gniazda zakładał na skałach. Dopiero na początku XIX wieku rozpoczął ekspansję na tereny nizinne. Obecnie bardzo chętnie gnieździ się w osiedlach ludzkich, na terenach przemysłowych, a także wśród zabudowań na obszarach rolniczych. Gniazda umieszcza w szczelinach murów, często wewnątrz budynków. Unika terenów leśnych, a szczególnie lasów iglastych. W górach gnieździ się wśród skał i głazów.
Areał występowania kopciuszka obejmuje obecnie Europę, Azję Mniejszą, Iran, Afganistan, Kirgistan, a także większą część Tybetu, Chin i Mongolii. W Europie omija regiony północne i jest rzadszy na Wyspach Brytyjskich i Półwyspie Fennoskandzkim.
Zimową wędrówkę kopciuszki zaczynają dosyć późno, bo w październiku, a czasem dopiero w listopadzie. Zimę spędzają w południowej Europie, północnej i wschodniej Afryce oraz w południowo-zachodniej Azji. Wracają do nas w marcu, a pierwsze lęgi pojawiają się już pod koniec kwietnia. Kopciuszek to gatunek licznie występujący w Polsce, zwłaszcza na południu kraju. Szacowana średnia liczebność populacji według „Atlasu pospolitych ptaków lęgowych” (2012) wynosi 670 tysięcy par lęgowych. Jak pokazują dane z Monitoringu Ptaków Polski, w latach 2000–2004 liczebność kopciuszka znacznie spadła, jednak potem sytuacja się odwróciła i mniej więcej do roku 2010 jego populacja się zwiększała. Obecnie wielkość populacji kopciuszka wykazuje niewielki trend spadkowy, co raczej nie zagraża temu gatunkowi.
fot. Cezary Korokosz
O ptakach pisaliśmy:
W SN nr 8-9/10 -Globalizacja w przyrodzie
SN nr 11/10 - Sztuczne staje się naturalne
SN nr 11/15 - Klimat a ptaki