Muzeum Ziemi PAN w Warszawie prezentuje kolejną część odkrywanego ciągle dorobku artystycznego Jana Małachowskiego i jego żony Heleny z Przyborowskich.
Kustosz wystawy Marek Wierzbicki tym razem sięgnął do zbiorów rodzinnych – też w pełni jeszcze nie rozpoznanych, które udostępniły wnuczki artysty - Ewa Czubernat i Małgorzata Rittersshild oraz córka - Maria Małachowska - Kleiber.
Jan Małachowski (1886 – 1917), który głównie zajmował się malarstwem i fotografią, był zamiłowanym taternikiem, narciarzem i ratownikiem tatrzańskim. Studia artystyczne rozpoczął w 1904 r. w Wilnie, kontynuował je w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie (1905 r.). W latach 1907-1911 studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Ferdynanda Ruszczyca i Wojciecha Weissa. Malował obrazy olejne i akwarele. Tematem jego prac były pejzaże, kwiaty i portrety.
Po raz pierwszy przyjechał do Zakopanego w 1907 r. Należał do jednych z pierwszych i najlepszych fotografów tatrzańskich. Pracował intensywnie nad udoskonaleniem fotografii kolorowej trójbarwnej. Muzeum jest w posiadaniu jego dwóch unikatowych kolorowych prac fotograficznych. Pierwsza z nich to szklany pozytyw przedstawiający róże w wazonie. Druga praca to ”Kaczeńce w wazonie”, składa się z dwóch negatywów - jeden z nich na podłożu szklanym, drugi na podłożu celuloidowym. Po nałożeniu obu negatywów otrzymujemy kolorowy obraz pozytywowy. Nowością jest siedem prac diapozytywowych na podłożu celuloidowym zrobionych podczas zimowych wypraw w Tatry.
Prace czarno-białe na podłożu szklanym i celuloidowym przedstawiają Tatry zimą. Są to jedne z pionierskich zdjęć gór w porze zimowej, zrobione podczas wypraw na nartach. Należy podkreślić, że w owym czasie turystyka górska odbywała się tylko w sezonie letnim. Na nartach i podczas fotografowania Janowi Małachowskiemu towarzyszyła żona Helena (1890-1976). Oboje wydawali pocztówki firmy JAHEMA (JAn HElena MAłachowscy). Dorobek fotograficzny Jana Małachowskiego to ok. 1000 zdjęć. Co do twórczości Heleny to zachowały się jej dwa autoportrety zrobione najprawdopodobniej w ich mieszkaniu.
W 1912 roku Jan wyjechał na Korsykę w celach leczniczych. Zachowało się kilka prac sygnowanych „Jan Małachowski 1912” przedstawiających góry i morze.
Kilkadziesiąt czarno-białych negatywów autorstwa obojga małżonków pochodzi z ich podróży poślubnej na Korsykę w 1913 roku. W tamtym czasie również powstało wiele prac malarskich Jana, jednak tylko nieliczne przetrwały do czasów współczesnych. Po śmierci męża Helena przewiozła jego dzieła do Warszawy na ulicę Goraszewską 16, gdzie większość uległa zniszczeniu podczas Powstania Warszawskiego. Autorzy wystawy ciągle mają nadzieję, że może przetrwały jakieś obrazy w zbiorach prywatnych.
Jan Małachowski był niestrudzonym ilustratorem przyrody Tatr. Wiele z jego prac było publikowanych w wydawnictwach poświęconym Tatrom. Od 1913 r. Jan i Helena zamieszkali na stałe w Zakopanem (między innymi „u Ciułacza na Kościeliskiej”) i prowadzili tam zakład fotograficzny.
Był członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego i aktywnie uczestniczył w kursach jazdy na nartach, by później zostać instruktorem narciarskim. Helena również była zapaloną narciarką i taterniczką, członkinią TT. Od 1911 r. Jan Małachowski był członkiem TOPR. Brał udział w wielu wyprawach ratunkowych. Czynnie uczestniczył w ochronie przyrody Tatr w Sekcji Ochrony Tatr.
Wystawa będzie czynna do 8.09.19
Więcej – www.mz.pan.pl