Instytut Problemów Współczesnej Cywilizacji im. Marka Dietricha (IPWC), Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP) oraz Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSzW) zorganizowały 14.01.20 na Politechnice Warszawskiej konferencję dotyczącą wyników badania w ramach Programu Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów –PISA (Programme for International Student Assessment) - pn. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Omawiane na niej były wyniki z badania wykonanego w 2018 roku ze szczególnym uwzględnieniem uczniów polskich.
Na konferencji przedstawiono metodologię badania PISA (dr Jacek Haman z Instytutu Badań Edukacyjnych), wyniki badania PISA w zakresie czytania i rozumienia tekstów (Wioletta Dobosz-Leszczyńska, też z IBE), w zakresie matematyki (Agnieszka Sułowska z Uniwersytetu Warszawskiego) oraz wyniki z zakresu przyrody (prof. Krzysztof Spalik, także z UW).
Prof. Jan Szmidt, rektor Politechniki Warszawskiej, otwierając konferencję zauważył, iż przyrost wiedzy w ostatnich 50 latach jest tak wielki, że nie ma możliwości nauki starymi metodami, a zmiana procesu edukacji musi objąć naukę już od przedszkola. Jednocześnie, przed każdą zmianą systemu edukacyjnego winna nam towarzyszyć refleksja, czy uczymy jak trzeba i takimi metodami jak trzeba. Z pomocą może tu przyjść właśnie badanie PISA, które „mierzy i waży” umiejętności młodzieży, choć nie sprawdza jej typowo szkolnej wiedzy.
Badanie to, realizowane przez międzynarodowe konsorcjum nadzorowane przez OECD i przedstawicieli krajów członkowskich, przeprowadza się co 3 lata we wszystkich krajach członkowskich OECD, a także w kilkudziesięciu innych krajach. Polska uczestniczy w nim od samego początku, czyli od roku 2000. Od 2013 roku, decyzją Ministerstwa Edukacji Narodowej, badanie w naszym kraju przeprowadzane jest przez Instytut Badań Edukacyjnych.
W każdej edycji badania nacisk położony jest na jedną spośród następujących dziedzin: rozumienie czytanego tekstu, umiejętności matematyczne lub rozumowanie w naukach przyrodniczych. Badanie przeprowadzane jest zawsze wśród uczniów, którzy w roku poprzedzającym realizację badania ukończyli 15 lat (to badanie dotyczyło urodzonych w 2002 roku).
W badaniu PISA 2018 (przed zmianą systemu edukacji), w porównaniu z poprzednią edycją z 2015 roku, polscy uczniowie (gimnazjaliści) osiągnęli lepsze wyniki we wszystkich badanych obszarach: rozumienia czytanego tekstu, rozumowania matematycznego i rozumowania w naukach przyrodniczych. We wszystkich trzech obszarach objętych badaniem wyniki polskich uczniów są powyżej średniej dla krajów OECD i lokują ich w światowej czołówce, co świadczy dobrze nie tylko o uzdolnieniach i pilności młodzieży, ale zwłaszcza o nauczycielach, którym mimo zawirowań z reformą oświaty i skracaniem roku nauki (trwa obecnie tylko 158 dni!) udało się przekazać uczniom niezbędną wiedzę.
Średni wynik polskich uczniów w dziedzinie rozumienia czytanego tekstu wyniósł 512 punktów. Był to jeden z najwyższych wyników na świecie. Znacząco lepsze wyniki uzyskali tylko uczniowie z krajów azjatyckich – Chin i Singapuru, a także uczniowie z Estonii, Kanady i Finlandii. Wynik polskich piętnastolatków był zbliżony do wyników uczniów z Korei Południowej, Szwecji, Nowej Zelandii, Irlandii i Stanów Zjednoczonych (różnice były nieistotne statystycznie), a znacznie lepszy od wyników uczniów z Czech, Niemiec, Francji czy Rosji. W porównaniu z 2015 rokiem stanowi to przyrost o 6 pkt.
W dziedzinie rozumowania matematycznego polscy piętnastolatkowie uzyskali wynik 516 punktów, o 27 punktów więcej niż średnia dla krajów OECD (w roku 2015 były to 504 punkty). Najlepsze wyniki osiągnęli uczniowie z krajów lub regionów Azji, m.in. z Chin, Singapuru, a także Makao, Hongkongu, Japonii i Korei Południowej. Oprócz krajów azjatyckich wynik istotnie wyższy od Polski uzyskało tylko jedno państwo europejskie: Estonia. Wyniki nieodróżnialne statystycznie od wyniku polskich uczniów uzyskali uczniowie z Holandii, Szwajcarii i Kanady. Pozostałe 66 krajów lub regionów biorących udział w badaniu miało wyniki niższe niż Polska.
W rozumowaniu w naukach przyrodniczych Polscy uczniowie uzyskali średni wynik 511 punktów, co plasuje ich na 3. miejscu wśród krajów Unii Europejskiej. Wynik ten był o 22 punkty wyższy od średniej dla OECD. Wynik młodych Polaków był zbliżony do wyników piętnastolatków z Hongkongu, Tajwanu, Nowej Zelandii, Słowenii i Wielkiej Brytanii – różnice między Polską a tymi krajami były nieistotne statystycznie. W roku 2015 było to o 10 punktów mniej.
W dyskusji podsumowującej konferencję zastanawiano się m.in. czy szkolnictwo winno być egalitarne czy elitarne, czy powinno wspierać w większym stopniu uczniów szczególnie uzdolnionych czy tych z największymi problemami. Z badań przeprowadzanych w państwach o największych sukcesach edukacyjnych wynika jednak, iż bardziej opłaca się społeczeństwu podciągać w nauce tych słabszych, gdyż złe wykształcenie powoduje wykluczenie społeczne. Także naukowcom zależy bardziej na tym, aby większość ludzi – nie tylko garstka - rozumiała, o czym mówią, poznawała osiągnięcia nauki. (al.)
Więcej o badaniu i jego wynikach - https://pisa.ibe.edu.pl/wyniki-pisa-2018/