Johannesa Vermeera (1632-1675) – jednego z najwybitniejszych malarzy europejskich – Europa zapomniała na 200 lat. Zapomniała o nim jako człowieku (informacje o nim są skąpe), ale i malarzu – może dlatego, że pozostawił po sobie zaledwie 37 obrazów (obecnie 22 są w Europie, w USA – 15), malowanych głównie na zamówienie bogatych patrycjuszy (2-3 obrazy rocznie).
Jego geniusz malarski odkryto dopiero w II połowie XIX wieku (dzięki impresjonistom), ale wzmożone zainteresowanie holenderskim malarzem z Delft pojawiło się dopiero w końcu XX wieku, kiedy zachwycono się zarówno mistrzostwem jego warsztatu (światło, sposób kładzenia farby), jak i poetycką wymową obrazów.
Choć malował sceny historyczne i rodzajowe, to w popkulturze utrwaliła się pamięć zwłaszcza jego portretów kobiecych, jak Dziewczyna z perłą, Dziewczyna w czerwonym kapeluszu, Kobieta z dzbanem czy Dziewczyna z fletem (autorstwo tego obrazu jest obecnie kwestionowane). Dziewczyna z perłą stała się tak popularna, że na kanwie tego obrazu powstała powieść (Tracy Chevalier, pod tym samym tytułem) oraz dwa filmy: Petera Webbera Dziewczyna z perłą (fabularyzowany dokument z 2003 r.) i obecnie wchodzący na ekrany dokument holenderski - Vermeer. Blisko mistrza w reżyserii Suzanne Raes.
Film jest opowieścią o przygotowywanej w tym roku w Holandii pierwszej tak dużej wystawie obrazów Vermeera i problemach, na jakie natrafiają jej kuratorzy – zakochani w twórczości malarza. Czyli „kuchnia” muzealna, począwszy od koncepcji wystawy, poprzez sprawy organizacyjne i logistyczne. Reżyserka pokazuje proces (długi!) pozyskiwania dzieł, jakie znajdują się poza muzeum holenderskim, także od właścicieli prywatnych, kolekcjonerów..jpg)
Przedstawia sposoby badawcze w przypadku wątpliwości historyków sztuki co do określonych fragmentów płócien, a nawet co do autorstwa jednego z dzieł. Nie brakuje zaskoczeń. Tuż przed wypożyczeniem kolekcji Vermeera z USA, amerykańscy historycy sztuki oznajmiają autorom wystawy, że jeden z obrazów nie jest autorstwa Vermeera. Co z tym zrobić? Uznać ten werdykt, czy przymknąć nań oko? Jak i gdzie go umieścić w zaplanowanej już co do szczegółów wystawie? (Nb. Vermeer miał „szczęście” do fałszerzy swoich dzieł – żeby wspomnieć choćby największą aferę w XX w. ze sfałszowaniem kilku jego płócien przez Hana van Meegerena).
Pojawiają się w związku z tym odkryciem delikatne sprawy związane z dziełami będącymi w rękach prywatnych - gdyby podważono ich autentyczność, wiązałoby się to z konsekwencjami finansowymi dla właścicieli.
W sumie mamy więc na ekranie i piękno dzieł Vermeera, i dociekania prawdy historycznej związanej z tworzeniem obrazów, techniki malarskiej (tu pojawia się wątek XIX-wiecznej hipotezy o używaniu przez malarza kamery obscura), i technik badawczych używanych do identyfikacji i rozszyfrowywania sposobu malowania obrazu, i wreszcie proces powstawania wystawy (też ciekawy!). Wszystkie te wątki spaja zauroczenie malarstwem Johannesa Vermeera osób włączonych w tworzenie epokowej wystawy, na której po raz pierwszy można oglądać w jednym miejscu (amsterdamskie Rijksmuseum) chyba całą jego twórczość.(al.)
Vermeer. Blisko mistrza. Reżyseria - Suzanne Raes, produkcja - Holandia
Premiera 9 marca 2023 (światowa premiera) 5 maja 2023 (polska premiera kinowa)
Dystrybutor - Gutek Film
Film jest pokazywany na specjalnych pokazach – trzeba szukać!
Więcej o Vermeerze w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Vermeer