Po przeprowadzonej w drugiej połowie ub. roku kontroli NIK oceniła negatywnie gospodarowanie majątkiem trwałym przez PAN. Kancelaria PAN, odpowiedzialnaza zarządzanie składnikami tego majątku, nie dysponowała pełnymi informacjamio ilości i wartości nieruchomości pozostającymi we władaniu Akademii. Administrując nieruchomościami, nie tylko naruszano przepisy ustawy o PAN oraz ustawy o rachunkowości, ale dopuszczono się też niegospodarności oraz działań nierzetelnych. Na 9 skontrolowanych placówek PAN, sześć uzyskało w opinii NIK ocenę pozytywną, trzy - negatywną. Choć pozytywnie oceniono też działania Ministra Skarbu Państwa w zakresie wykonywania jego uprawnień w odniesieniu do mienia państwowego pozostającego w dyspozycji PAN, to stwierdzono jednak uchybienia w jego działaniach w związku ze sprzedażą przez PAN prawa użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa przy ul. Jazgarzewskiej17 w Warszawie.
NIK oceniła negatywnie sprawowanie nadzoru nad PAN przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów - KPRM nie wymagała przekazywania uchwał organów Akademii, nie mogła zatem stwierdzać, czy decyzje Prezydium PAN są zgodne z obowiązującym prawem.
Cały protokół NIK znajdziesz TUTAJ
Grzechy główne Akademii
1. PAN nie uregulowała całości spraw związanych z posiadanym majątkiem. Jej Kancelaria nie przeprowadziła pełnej inwentaryzacji składników majątkowych i nie doprowadziła do opracowania strategii zarządzania majątkiem trwałym. Do 30 czerwca 2008 r. Biuro Zarządzania Majątkiem Kancelarii PAN zgromadziło ok. 80% aktualnej dokumentacji formalno-prawnej dla nieruchomości gruntowych. Kancelarii PAN nie była znana dokładna liczba budynków użytkowanych przez Akademię. Analiza bazy danych o nieruchomościach PAN, przeprowadzona przez NIK, wskazuje na jej niekompletność.
2. Nadzór Kancelarii PAN nad majątkiem trwałym Akademii przekazanym jej placówkom sprawowany był nierzetelnie. Odpowiedzialna za wykonywanie nadzoru jednostka organizacyjna Kancelarii PAN - Biuro Zarządzania Majątkiem, a poprzednio Biuro Finansów i Majątku, nie przeprowadzały kompleksowych kontroli przestrzegania warunków określonych w umowach użyczenia i decyzjach przekazujących nieruchomości w zarząd. Nie analizowano faktycznych potrzeb jednostek organizacyjnych Akademii w odniesieniu do nieruchomości. NIK ocenia jako nierzetelny sposób realizacji art. 39 ustawy o PAN, nakładającego na Akademię obowiązek wyposażenia instytutów w środki niezbędne do prowadzenia ich działalności statutowej.{mospagebreak}
3. NIK stwierdziła nieprzestrzeganie przez Akademię przepisów ustawy o rachunkowości dotyczących wyceny aktywów. Dla 651 pozycji środków trwałych, ujętych w księgach rachunkowych PAN (ok. 32% pozycji ogółem), brak było danych dotyczących wartości ewidencyjnej. Akademia nie dysponowała całościową wyceną użytkowanych przez siebie nieruchomości. Szacunkowe koszty tej wyceny Kierownictwo PAN określiło na ok. 5 mln zł, a czas jej przeprowadzenia na ok. 4-5 lat.
4. NIK ocenia negatywnie, z punktu widzenia legalności, wydatkowanie w latach 2006 - 2007 i w pierwszej połowie 2008 r. środków zgromadzonych na koncie pozabudżetowym PAN, pochodzących głównie ze sprzedaży nieruchomości Akademii. Na łączną kwotę 16 513 tys. zł środków wydatkowanych w tym czasie, 1 326 tys. zł wydatkowano niezgodnie z ustawą o PAN oraz rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad finansowania PAN oraz gospodarki finansowej jej placówek naukowych.
5. NIK nie zgłasza uwag do wyboru kontrahentów i dokumentowania trybu zbycia nieruchomości, w odniesieniu do większości transakcji sprzedaży nieruchomości przeprowadzonych przez PAN, poza jednym przypadkiem. Tam, gdzie wartość nieruchomości przekraczała równowartość 50 tys. euro, PAN występowała o zgodę na sprzedaż do Ministra Skarbu Państwa - zgodnie z obowiązującymi wymogami ustawowymi. Nie były jednak w pełni przestrzegane wewnętrzne regulacje PAN dotyczące trybu i zasad sprzedaży nieruchomości.
6. NIK oceniła negatywnie zawarcie 27 września 2000 r. przez Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN Umowy wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego z „Keram Development" Sp. z o.o., dotyczącej inwestycji budowlanej przy ul. Jazgarzewskiej 17 w Warszawie. Zapisy tej umowy stwarzały ryzyko zaciągnięcia znacznych zobowiązań finansowych przez Instytut, a w ostatecznym rozrachunku - przez Akademię. NIK nie zakwestionowała jednak legalności uchwały Prezydium PAN, umożliwiającej zawarcie Aneksu do powyższej Umowy wspólnego przedsięwzięcia. PAN ,na podstawie Aneksu, korzystając z pośrednictwa spółki „Keram", sprzedała udziały w prawie użytkowania nieruchomości przy ul. Jazgarzewskiej 17, uzyskując z tego tytułu wpływy na rachunek pozabudżetowy w łącznej wysokości ok. 6 449 tys. zł.
7. NIK oceniła negatywnie pod względem rzetelności niepoinformowanie przez PAN zarówno Ministra SP, jak i KPRM, o podjęciu Uchwały Nr 12/05, zezwalającej na sprzedaż udziałów w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. Jazgarzewskiej 17 - przed rozpoczęciem transakcji sprzedaży.
8. W czterech skontrolowanych jednostkach stwierdzono nieprawidłowości finansowe na łączną kwotę 2 987 tys. zł., z której z naruszeniem prawa wydatkowano 1 326 tys. zł.{mospagebreak}
Jak to z inwentaryzacją było...
Polska Akademia Nauk zobowiązana została przez sejmową Komisję ENM jeszcze w 2007 r. do przeprowadzenia całościowej inwentaryzacji majątku pozostającego w gestii Akademii i opracowania strategii optymalnego nim zarządzania. Także NIK wnioskowała po kontroli w 2008 r. uregulowanie całości tych spraw. Niemniej, do czasu zakończenia obecnej kontroli, PAN nie zrealizowała w pełni tych zaleceń, choć istnieje pilna konieczność przeprowadzenia wyceny majątku znajdującego się w użytkowaniu PAN oraz analizy faktycznych potrzeb jednostek PAN w odniesieniu do nieruchomości. Brak uporządkowania spraw majątkowych prowadził bowiem do przypadkowych sprzedaży nieruchomości przez Akademię, a decyzje Prezydium PAN były podejmowane w warunkach braku pełnej informacji, co do możliwości zagospodarowania majątku trwałego. Kancelaria PAN nie przeprowadziła jednak inwentaryzacji całości składników majątkowych i nie doprowadziła do opracowania strategii zarządzania majątkiem Akademii. W I półroczu 2008 r. zlecono wprawdzie opracowanie projektu takiej strategii, lecz wykonanie tego dzieła zostało powierzone osobie bez udokumentowanych kwalifikacji w zakresie zarządzania nieruchomościami. W zawartej umowie nie sprecyzowano wykazu zagadnień, które powinny zostać uwzględnione w strategii, ani wyznaczników umożliwiających ocenę jakości dzieła. W konsekwencji opracowany dokument pozbawiony był elementarnych atrybutów strategii zarządzania majątkiem. Odpowiedzialny za odbiór merytoryczny dzieła - Szef Kancelarii PAN - potwierdził jego wykonanie i przyjęcie pracy zgodnie z umową (19.03.08). NIK uznała, że wydatkowanie na to opracowanie 18 tys. zł było działaniem niegospodarnym. Kancelaria PAN nie dysponowała pełną i aktualną wiedzą o stanie ilościowym i wartościowym majątku trwałego, pozostającego w dyspozycji Akademii. Baza danych nieruchomości gruntowych będących w posiadaniu PAN zawierała 1 894 pozycje dotyczące ewidencyjnych działek gruntów. W części dotyczącej naniesień na gruncie, baza ta zawierała tylko 40 pozycji. Kancelarii PAN nie jest znana konkretna liczba obiektów posadowionych na gruntach PAN - oszacowana w trakcie kontroli ogólna liczba to ok. 2000. Zapisy w poszczególnych pozycjach powyższej bazy danych, nie były kompletne. Kancelaria PAN nie była przygotowana organizacyjnie do sprawowania nadzoru nad gospodarowaniem nieruchomościami przez jednostki Akademii. Zadania w tym zakresie wykonywało Biuro Zarządzania Majątkiem. W ośmioosobowym BZM, nie zatrudniano pracowników posiadających odpowiednią wiedzę merytoryczną, dotyczącą przedmiotu działalności poszczególnych instytutów PAN. Weryfikacją i monitoringiem stanu nieruchomości Akademii zajmowało się 5 osób. Działania mające na celu zgromadzenie w jednym miejscu danych formalnoprawnych, technicznych i ewidencyjnych, dotyczących nieruchomości będących w posiadaniu PAN, podjęto dopiero w drugiej połowie 2003 r. Biuro Zarządzania Majątkiem praktycznie nie kontrolowało też inwestycji prowadzonych na nieruchomościach PAN.{mospagebreak}
Problemy z rachunkami
Księgi rachunkowe PAN prowadzone były niezgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. NIK stwierdziła przede wszystkim naruszenia przepisów dotyczących wyceny aktywów . Dla 651 pozycji środków trwałych (na 2058 ogółem) brak było danych dotyczących wartości ewidencyjnej. W celu umożliwienia funkcjonowania obsługującego księgi rachunkowe systemu informatycznego nadano tym pozycjom wartość ewidencyjną 0,01 zł. Taką samą wartość wykazano dla 41 pozycji dotyczących budynków i budowli (i nie dokonywano w tych przypadkach odpisów amortyzacyjnych), choć zgodnie z prawem za wartość początkową aktywów uważa się wartość rynkową z dnia nabycia. Niekompletność ewidencji nieruchomości oraz brak ich aktualnej wyceny spowodowały, że roczne sprawozdania finansowe PAN nie odzwierciedlały rzetelnie sytuacji majątkowej Akademii. Tym samym sprawozdania te nie spełniały zapisów ustawy o rachunkowości.
Ale nie ze sprzedażą...
Od 1998 roku do połowy 2008 r. Kancelaria PAN zbyła 43 nieruchomości gruntowe (niektóre z budynkami) oraz 275 lokali mieszkalnych. Kwota uzyskana z tych sprzedaży to 12 053 270 zł, wartość nieruchomości zbytych w drodze darowizny wynosiła 1 991 325 zł, a w drodze zamiany 582 960 zł. We wszystkich przypadkach, w których wartość nieruchomości przekraczała równowartość 50 tys. euro, PAN występowała o zgodę na sprzedaż do ministra Skarbu Państwa. Ujawniono natomiast naruszanie postanowień Procedur postępowania przy zbywaniu nieruchomości PAN, wprowadzonych przez Prezesa PAN (15.09.03). Otóż przed sprzedażą nieruchomości położonych w Zełwągach, Konstancinie- Jeziornie, Drozdach, Prawdowie oraz Jabłonnej i Kolonii Mrokowskiej nie dokonano analizy możliwości ich zagospodarowania w ramach PAN.
Zabagniona transakcja - lekcja dla rządu
Analiza sprzedaży nieruchomości przy ul. Jazgarzewskiej 17 wskazuje, że brak nadzoru Prezesa RM, nierzetelność w działaniach Akademii, uchybienia Ministra SP, brak koordynacji działań pomiędzy komórkami organizacyjnymi MSP oraz pomiędzy MSP a KPRM - doprowadziły do precedensu, jakim była sprzedaż udziałów w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa, o łącznej wartości przekraczającej 50 tys. euro - bez wiedzy ministra SP. Sprawa „Jazgarzewskiej" stanowi negatywny przykład działań organów administracji, prowadzących do podważenia zaufania obywateli do państwa. Nabywcy udziałów w prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości, w większości osoby fizyczne, nabywali je od instytucji państwowej i mogli mieć podstawy do założenia, że instytucja ta działa w dobrej wierze, decyzja o zbyciu nieruchomości była legalna, a jej stan prawny nie budzi wątpliwości. Konsekwencją nieprawidłowości w działaniach zarówno PAN, jak i administracji, jest zaangażowanie wielu organów państwowych i ich pracowników w długotrwałe postępowania związane z licznymi skargami sąsiadów inwestycji budowlanej, która została zrealizowana przy ul. Jazgarzewskiej 17. W informacji z kontroli tej sprawy NIK przedstawia najważniejsze wątki postępowań przed sądami powszechnymi i administracyjnymi, działań prokuratury, organów nadzoru budowlanego oraz administracji architektoniczno-budowlanej, KPRM, MSP, ABW, CBA, jak również NIK. Przypadek „Jazgarzewskiej" wskazuje, że w razie braku zgody Ministra SP na rozporządzenie składnikiem majątkowym o wartości powyżej 50 tys. euro, należącym do państwowej osoby prawnej, istnieje realna możliwość zbycia tego składnika poprzez podział na części o wartości niższej niż ustawowy limit. Dotychczasowe orzeczenia sądów w tej sprawie wskazują, że uprawnienia ministra mogą być bezskuteczne w świetle obowiązujących przepisów ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. W wyniku kontroli NIK zaleciła PAN uporządkowanie całości spraw związanych z majątkiem trwałym oraz opracowanie strategii zarządzania majątkiem. Na tym jednak sprawa nie została zakończona, gdyż sejmowa komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży zadecydowała o utworzeniu podkomisji, która zajmie się szczegółowo sprawami majątkowymi PAN, zwłaszcza przypadkiem inwestycji na Jazgarzewskiej 17.
Anna Leszkowska
oem software