Czym jest oda? Nazwa pochodzi od starogreckiego słowa ode, będącego jednym z określeń pieśni chóralnych obok hymnu, peanu czy dytyrambu. Za pierwszego twórcę ody uważa się poetę z Teb - Pindara, który pisał utwory (będące prawzorem nowożytnej ody) na cześć zwycięzców igrzysk olimpijskich.
Za najwcześniejsze ody pisane w języku polskim uważa się wiersze Stanisława z Bochni Gąsiorka (zwanego Kleryką), tworzącego w I poł. XVI w. Ale ody pisało w Rzeczpospolitej wielu poetów już od wczesnego renesansu (po łacinie), zarówno pochodzenia obcego (m.in. Filip Kallimach), jak i twórcy rodzimi (m.in. Jan Dantyszek). Były to najczęściej wiersze pochwalne na cześć wybitnych osób ówczesnego życia publicznego oraz upamiętniające ważne wydarzenia krajowe. Tradycja ody łacińskiej stała się trwałym składnikiem dziejów polskiej poezji wysokiej aż do schyłku romantyzmu. Utwory takie pisywali Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic, Maciej Sarbiewski, Stanisław Konarski i Adam Mickiewicz. Okresem najbujniejszego rozwoju ody w poezji polskiej było jednak oświecenie, w którym uznawano ją za najwyższą formę liryki.
XX wiek, choć przewartościował poezję podniosłą, nie spowodował jednak zatracenia tego gatunku, który istnieje w naszej kulturze europejskiej prawie trzy tysiące lat. Choć na odę patrzy się dzisiaj z pewną podejrzliwością, to jednak ciągle poeci sięgają po ten gatunek liryki. Widocznie ciągle istnieje potrzeba podkreślania z użyciem tej estetyki tego, co ważne, doniosłe i wielkie, żywa jest też niezgoda na brak kryteriów aksjologicznych.
Antologia, jaką wydało Ossolineum ukazuje odę w polskiej tradycji literackiej od twórczości Wawrzyńca Korwina po twórczość Jacka Dehnela. Autorka we wstępie stwierdza, że chodziło jej raczej o wybór utworów reprezentatywnych dla danego okresu literackiego, a także ukazujących przemiany, jakie zachodziły w sposobach traktowania gatunkowych konwencji i nawiązywania do tradycji gatunku. W sumie, w antologii znalazły się utwory 123 poetów, co najlepiej świadczy i o bogactwie naszej poezji, jak i trwałości tego gatunku.(al)
Oda w poezji polskiej. Antologia. red. Teresa Kostkiewiczowa, Ossolineum, Wrocław 2009, s.489
oem software