Wydawnictwo TRIO wraz z Instytutem Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego wydało w serii „Spotkania dawnych kultur” niezwykle interesującą książkę pt. Fałszerstwa i manipulacje w przeszłości i wobec przeszłości pod redakcją Justyny Olko.
Badania nad falsyfikatami – jak pisze redaktorka książki – to pasjonujący aspekt pracy historyka, filologa i antropologa. Dawniej uczeni zajmowali się nimi jedynie w celu zdemaskowania ich nieautentyczności, obecnie przedmiotem zainteresowania stały się okoliczności powstania oraz historyczny kontekst fałszerstwa. Badacze podejmują wyzwanie rozwikłania intrygujących zagadek, opierając się na dostępnym materiale źródłowym i prowadząc drobiazgowe, wnikliwe śledztwo, czemu zwykle towarzyszy nieodparta chęć poznania motywacji i celów fałszerzy – dawnych i współczesnych. W przeszłości zdecydowanie odrzucany, we współczesnej nauce falsyfikat awansował do rangi źródła historycznego, zasługującego na studia i interpretacje.
Rozważania siedemnastu autorów dotyczące intrygujących fałszerstw w nauce zawarto w trzech rozdziałach: Postrzeganie i użycie falsyfikatów, na tropie fałszerstw i fałszerzy oraz Kłamstwa, nadużycia, manipulacje.
Tom otwierają teksty trzech autorów, dotyczące humanistyki (m. in. fałszerstwa epigraficzne). Autorzy kolejnych esejów podążają tropem dawnych fałszerzy, także domniemanych oraz relacjonują dzieje demaskowania falsyfikatów. Są tu sprawy dotyczące antropogenezy (słynny człowiek z Piltdown), inskrypcji z Kafkanii, podpisu Herodota na ścianach grobowca Ramzesa VI, czy tzw. Donacji Konstatyna – najsłynniejszego falsyfikatu doby średniowiecza. Co ciekawe – fałszerstwa zdarzały się (i pewnie zdarzają) także w dziełach muzycznych – opisywane w książce dotyczą twórczości w XIX i XX wieku. Zdarzały się nawet we współczesnym okultyzmie! Osobną grupę tematyczna stanowią teksty dotyczące nie tyle samych falsyfikatów, ile prób fałszowania obrazu rzeczywistości – celowych manipulacji (m. in. w dziełach sztuki – np. w polskim portrecie doby nowożytnej). Wszystkie teksty opatrzono przypisami, a tam gdzie było to możliwe – wzbogacono ilustracjami i tabelami.(al)
Fałszerstwa i manipulacje w przeszłości i wobec przeszłości, red. Justyna Olko, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2012, s. 231, cena 38 zł