Instytut Studiów Politycznych PAN jest wydawcą książki Antoniego Z. Kamińskiego – Dezercja elit. Konsolidacja ustroju politycznego w pokomunistycznej Polsce.
W ostatnim czasie to kolejna już książka na rynku czytelniczym, w której analizowane są zmiany, do jakich doszło w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce.
Antoni Kamiński omawia w niej możliwości, które powstały po 1989 r., a także sposób, w jaki zostały one wykorzystane, a niekiedy zaprzepaszczone. Jest to analiza krytyczna przekształceń ustrojowych oraz ich efektów w postaci ograniczeń wydolności państwa. Główną przyczyną tych ograniczeń, według autora, jest słabość instytucjonalna państwa, a przede wszystkim słabość instytucji, które mają służyć rozliczaniu osób zajmujących stanowiska władzy.
Efektem tego jest państwo niewydolne, niezdolne do tworzenia długofalowych strategii działania, korzystnego dla siebie oddziaływania na środowisko, dostosowywania się do jego zmiennych warunków, wykrywania i korygowania błędów.
Słabość instytucji przejawia się także w niedorozwoju właściwych im podkultur organizacyjnych i profesjonalnych, co wpływa na poziom etyczny związanych z nimi ludzi oraz sprzyja zanikowi poczucia odpowiedzialności publicznej.
Książkę tworzy trzynaście obszernych tekstów, jednak jak podaje autor, tom nie jest zwykłym zbiorem różnych opracowań. „Po pierwsze, łączy je temat: przedmiotem wszystkich zamieszczonych tekstów jest państwo, a przede wszystkim jego zdolność do rozwiązywania problemów /…/.
Po drugie, mimo, że opracowania powstawały w latach 1990 – 2013, (poza dwoma, w tym – tytułowe „Dezercja elit”- red.), to stanowią całość i przedstawiają względnie spójne spojrzenie na demokratyczne państwo we współczesnym świecie.
Po trzecie, jest to, ogólnie rzecz biorąc, analiza krytyczna polskiej transformacji./…/
Ostatni rozdział, będący podsumowaniem całości, wyjaśnia też tytuł książki. Czym bowiem jest owa tytułowa dezercja?
„Dezercję rozumiem jako dążenie do unikania odpowiedzialności za sprawy publiczne ze strony ludzi władzy, przede wszystkim władzy politycznej” – pisze autor. W jej wyniku – „w ćwierć wieku po rozpoczęciu przebudowy ustrojowej, Polska jest państwem o słabej władzy wykonawczej, dominującej nad słabą władzą ustawodawczą oraz niewydolną władzą sądowniczą. Wszystkie one razem ciążą nad zdezintegrowanym, zdezorientowanym narodem, mającym silne poczucie wyobcowania wobec państwa. Z punktu widzenia potencjalnych wrogów polski jest to bez wątpienia efekt pożądany, ale przecież to nie oni nam to państwo zorganizowali”. (al.)
Dezercja elit. Konsolidacja ustroju politycznego w pokomunistycznej Polsce., Antoni Z. Kamiński, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2014, s. 404