Instytut Wydawniczy Książka i Prasa wydał w serii Biblioteka Le Monde diplomatique książkę Jarosława Urbańskiego Prekariat i nowa walka klas. Przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej formy walki.
Pojęcie prekariatu pojawiło się w polskim dyskursie społecznym i politycznym po wybuchu w 2008 r. kryzysu, kiedy okazało się, że z państw unijnych to u nas najwięcej pracowników zatrudnionych jest na tzw. umowy śmieciowe, nie gwarantujące ani emerytury w przyszłości, ani wielu innych przywilejów społecznych – tak oczywistych dla pokolenia powojennego boomu.
Co prawda, socjolodzy, psycholodzy społeczni, część ekonomistów zwracali uwagę na ten problem – zwłaszcza, że jest on mocno związany z biedą i ubóstwem, niemniej politycy się tym nie przejmowali i jak pokazują ich działania - nie przejmują. Sprawę zdiagnozowania i opisania zjawiska wzięli więc na siebie głównie socjolodzy.
Efektem takich działań jest książka Jarosława Urbańskiego (socjologa i związkowca) zatytułowana Prekariat i nowa walka klas, porządkująca wiedzę na temat tego zjawiska. Jest to pierwsza w Polsce książka w całości poświęcona temu tematowi, w której autor pokazuje oblicza prekariatu u nas i na świecie nie tylko od strony teoretycznej, ale i z własnych bezpośrednich badań przeprowadzanych m.in. w regionie poznańskim.
Słowo prekariat jest neologizmem, wynikłym z połączenia słów proletariat i precarious (niepewny), oznaczającym współczesną klasę pracowników dorywczych, zatrudnionych tymczasowo lub w niepełnym wymiarze godzin, często na niskich stanowiskach, biednych pracujących – niezależnie od wykształcenia.
Istnienie nieustabilizowanej siły roboczej było nieodłącznym elementem dotychczasowej historii kapitalizmu – przypomina autor we Wstępie. Marks nazywał ją rezerwową armią pracy. Po kilkudziesięciu latach od zakończenia wojny jej liczebność gwałtownie się zwiększa. Dziś tę armię tworzy prawie 65% całej siły roboczej na świecie, czyli ok. 2,4 mld osób. W Polsce mamy ich minimum 3,5 miliona, jeśli policzyć zatrudnionych na umowy śmieciowe (1,6 mln) i bezrobotnych (ok. 2 mln), choć liczebność tej grupy zmienia się w zależności od oceniających i kryteriów, jakie przyjmują (niektórzy podają liczbę dwa razy większą).
Książkę rozpoczyna przedstawienie podstaw teoretycznych oraz sposobu uprawiania zawodu socjologa poprzez badania uczestniczące (socjologia zaangażowana), które autor prowadził od 2002 r.
W kolejnym rozdziale Jarosław Urbański przedstawia oblicza prekariatu: egzystencjalne, materialne i instytucjonalne, związane z elastycznością (niepewnością) zatrudnienia oraz refleksje związane ze zmianą kondycji klasy pracowniczej.
W rozdziale trzecim zajmuje się protestami pracowniczymi w Azji i Polsce, analizuje je pod kątem nowych form protestu klasowego. W czwartym rozdziale wskazuje na ważniejsze cechy tych zmian – semiproletaryzację, związki wsi z miastem, feminizację rynku pracy, nieadekwatność wyobrażeń na temat klasy robotniczej.
W ostatnim, piątym, kreśli najważniejsze zmiany i osie konfliktów pracowniczych, które winny być w centrum uwagi nie tylko naukowców.
Książkę, nasyconą materiałem faktograficznym, zaopatrzoną w liczne i obszerne przypisy, kończy bibliografia.(js)
Prekariat i nowa walka klas. Przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej formy walki, Jarosław Urbański, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2014, s. 274, cena 30 zł (z 5%VAT)