Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego wydało w serii Studia o kulturze książkę Teatr historii lokalnych w Europie Środkowej pod redakcją Ewy Wąchockiej, Doroty Fox oraz Anety Głowackiej.
Książka jest owocem międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w 2014 r. przez Zakład Teatru i Dramatu Instytutu Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego.
W tej rozmowie o współczesnym teatrze, który zajmuje się lokalnością, poruszano zagadnienia związane z teatrem jako formą manifestowania zarówno kultury mniejszości, jak i tożsamości miejsca - w opozycji do mechanizmów globalizacji, a także z budowaniem przez teatr utraconej tożsamości grupy, czy o polityce pamięci i zaangażowaniu teatru w działalność terapeutyczną.
Teksty 29 wystąpień, wzbogacone licznymi i obszernymi przypisami, ułożono w cztery rozdziały poświęcone teatrowi miejsca, mitom i antymitom lokalności, polom napięć oraz tropom historii. Zilustrowano je zdjęciami ze spektakli oraz zaopatrzono indeksem osób.
Jak piszą redaktorki tomu, odradzanie się lokalnych form i struktur życia społecznego to proces dynamiczny, będący odpowiedzią na globalizację świata, ale i na kryzys państwa, jego sposób prowadzenia polityki społecznej i gospodarczej. Widać to dokładnie w państwach naszego regionu, które po 89 r. zmieniły ustrój z socjalistycznego na kapitalistyczny i to w formie neoliberalnej, co zrodziło nieznane dotąd a narastające społeczne napięcia i problemy związane z dezintegracją (społeczną i ekonomiczną) nie tylko lokalnych społeczności, ale i narodów.
Na tym tle widać, że współczesne teatry – zwłaszcza w mniejszych ośrodkach – coraz częściej angażują się w życie lokalnych społeczności, podejmują tematy związane z historią oraz kulturową tożsamością miejsca, w którym działają, a artyści udzielają głosu grupom zmarginalizowanym ze względów ekonomicznych czy społecznych.
Tego rodzaju działalność teatrów, polegająca na odkrywaniu miejscowych historii, legend i budowaniu wspólnotowych narracji jest nie tylko użyteczna społecznie, ale i bardzo atrakcyjna artystycznie, na co mamy w Polsce wiele przykładów (np. teatry z Wałbrzycha, Legnicy, Katowic). Jest też bodźcem dla rozwoju dramaturgii współczesnej. Teatry te zwykle wyłamują się z gorsetu klasyki, a dotykając spraw teraźniejszych, prowokują do dyskusji o przyszłości. Zmianie optyki spojrzenia na świat (z pozycji lokalnej) towarzyszy też poszukiwanie innej formy teatralnej, co również wzbogaca sztukę teatru i przyciąga do niego nowego widza.
W książce - siłą rzeczy – najwięcej analiz dotyczy teatru w Polsce, ale niemało jest tekstów związanych z teatrem lokalności w Czechach, na Ukrainie, Słowacji, Węgrzech. Z wszystkich tych analiz wynika jedno: formuła teatrów związanych z określonym miejscem, których do niedawna było niewiele – staje się coraz bardziej popularną strategią prowadzenia teatru, a tym samym zaczyna odgrywać rolę medium historii lokalnych – stwierdzają redaktorki książki.(al.)
Teatr historii lokalnych w Europie Środkowej, red. Ewa Wąchocka, Dorota Fox, Aneta Głowacka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 400, cena 50 zł+ VAT