Wielkie spekulacje. Teorie i nieudane rewolucje w fizyce i kosmologii - to tytuł książki autorstwa Helge Kragh, w tłumaczeniu Tomasza Lanczewskiego, jaką wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Przedmiotem książki – pisze autor – jest pewna klasa teorii fizycznych, których cechą wspólną jest to, że stanowią ambitne próby opisu całej przyrody lub znacznej jej części w zunifikowanej formie. Wiele z tych teorii wzbudzało, bądź nadal wzbudza kontrowersje, szczególnie ze względu na fakt, że dość problematyczną kwestią jest ich związek z empiryczną rzeczywistością.
Innym powodem, dla którego teorie tego rodzaju wydają się kontrowersyjne jest ich redukcyjny charakter. Pośrednio lub bezpośrednio pretendują bowiem do obejmowania całej wiedzy z zakresu innych nauk i zasadniczo czynią je zbędnymi.
Książka nie jest jednak kolejną pracą na temat fascynujących zagadek współczesnej fizyki kwantowej i kosmologii, gdyż bierze ona pod uwagę historyczną perspektywę i dąży do wyjaśnienia teraźniejszości poprzez porównanie jej z przeszłością.
Bowiem wszystkie współczesne koncepcje jak teoria strun, argumenty antropiczne, scenariusze wieloświata oraz spekulacje dotyczące życia w przyszłości są częścią tradycji historycznej, sięgającej daleko wstecz. Intencją autora – jak sam pisze – jest zatem przedstawienie i wyjaśnienie, czym jest nauka, ale nie przy pomocy zawiłych dyskusji filozoficznych dotyczących jej charakteru, ale za pomocą historycznych przykładów. Ze względu na swoja naturę, ten rodzaj nauki zbliża się do granicy między nauką a filozofią lub między fizyką i metafizyką.
To, czego jesteśmy świadkami – i o czym częściowo traktuje ta książka – pisze autor, to nie tylko nowe i zadziwiające teorie fizyczne, ale też szereg powiązanych kontrowersji, które przez pewien czas wzbudzały gorące dyskusje w środowisku fizyków i kosmologów.
Książka składa się z 12 rozdziałów, z których każdy może być traktowany jako analiza przypadku dotycząca teorii lub epizodu w historii nauk fizycznych. Części te są ułożone w porządku chronologicznym, od pierwszej połowy XVII wieku do chwili obecnej, ze szczególnym wyróżnieniem wieku XX.
We wszystkich rozdziałach podejmowana jest kwestia ważnych z historycznego punktu widzenia prób rozszerzenia i ujednolicenia wiedzy fizycznej lub podważenia ortodoksyjnych pojęć fizyki. Widać z nich, że wiele problemów i wyzwań, które stoją przed nowoczesną fizyką fundamentalną jest zaskakująco podobnych do napotkanych przez fizyków w przeszłości.(al.)
Wielkie spekulacje. Teorie i nieudane rewolucje w fizyce i kosmologii, Helge Kragh, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2016, s. 726, cena 99,90 zł (w tym VAT).