Niedoceniony, choć porównywany z Conradem

Utworzono: środa, 29 marzec 2017 Barbara Janiszewska Drukuj E-mail

na szali losu autobiografiaJerzy MichaÅ‚ Pietrkiewicz, bo o nim ta notka, jest autorem autobiografii „Na szali losu”.

Nie jest to klasyczna autobiografia, w której znajdziemy peÅ‚ne kalendarium życia autora. Napisana po angielsku, wydana w roku 1993, „In the scales of fate” w polskim przekÅ‚adzie zostaÅ‚a przygotowana w Wydawnictwie Iskry, prawie po ćwierćwieczu. NietypowÄ… historiÄ™ swojego życia Pietrkiewicz zakoÅ„czyÅ‚ w 1953 roku, kiedy wydaÅ‚ pierwszÄ… angielskÄ… powieść „The Knotted Cord” („Sznur z wÄ™zÅ‚ami”).

Autor Å›wiadomie podjÄ…Å‚ trud opisania siebie jedynie przez pryzmat emocjonalnie istotnych wspomnieÅ„ i doÅ›wiadczeÅ„, wrażeÅ„ i przemyÅ›leÅ„. „ChcÄ™, żeby to byÅ‚a autobiografia szczególnego rodzaju, ponieważ pragnÄ™ raczej pokazać pewne wzory, w jakie ukÅ‚adajÄ… siÄ™ wydarzenia z życia jednostki, niż iść za chronologicznym tokiem powieÅ›ci”. Opowieść o życiu przeplataÅ‚ fragmentami swojej twórczoÅ›ci.

PrzyszÅ‚y poeta, prozaik, dramaturg, tÅ‚umacz i historyk literatury urodziÅ‚ siÄ™ w 1916 roku w biednej rodzinie chÅ‚opskiej niedaleko Torunia. Jako dziecko straciÅ‚ rodziców, ale na przekór wÅ‚asnej sytuacji podjÄ…Å‚ studia w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie. W książce opowiada o dzieciÅ„stwie w ogarniÄ™tej wojnÄ… Polsce (od 1920 roku), mÅ‚odzieÅ„czej wspóÅ‚pracy z pismami literackimi w Warszawie, tuÅ‚aczce wojennej, emigracji i karierze akademickiej w Wielkiej Brytanii.
SzczegóÅ‚owo opisaÅ‚ dążenia do odnalezienia swojego miejsca w nowej ojczyźnie. Do koÅ„ca życia mieszkaÅ‚ gÅ‚ównie w Londynie (od 1961 roku), choć dÅ‚ugie miesiÄ…ce spÄ™dzaÅ‚ w domu niedaleko Grenady w poÅ‚udniowej Hiszpanii.
ZmarÅ‚ w 2007 roku. PolskÄ™ – po raz pierwszy od wrzeÅ›nia 1939 roku - odwiedziÅ‚ w roku 1963. Rok później zostaÅ‚ profesorem nadzwyczajnym University of London.

PrzepustkÄ… Jerzego Pietrkiewicza do Å›wiata literatury staÅ‚ siÄ™ poemat „Prowincja”, wydany w 1936 roku. Pierwszy tom poezji na emigracji („Znaki na niebie”) opublikowaÅ‚ w Londynie w roku 1940. ByÅ‚ autorem cenionych „Antologii liryki angielskiej (1300-1950)” i antologii „Five centuries of Polish Poetry 1450 – 1950”, którÄ… napisaÅ‚ wspólnie z J.B. Salingerem.
TÅ‚umaczyÅ‚ poezjÄ™ Cypriana Kamila Norwida, Juliusza SÅ‚owackiego, a także Karola WojtyÅ‚y. W 1980 roku wydano w Polsce jego wiersze („Kula magiczna”). PisywaÅ‚ pod pseudonimem w paryskiej „Kulturze”. Polscy czytelnicy mogli poznać „Poezje wybrane” (1986) i przetÅ‚umaczony rok później tom studiów i rozpraw „Literatura polska w perspektywie europejskiej”. Niedoceniany i szerzej nieznany w Polsce Jerzy MichaÅ‚ Pietrkiewicz przez znawców byÅ‚ porównywany z Josephem Conradem.

CzytajÄ…c autobiografiÄ™ Jerzego Pietrkiewicza, trzeba pamiÄ™tać o powiedzeniu autora: „Pamięć zostawiona sama sobie tylko coÅ› bazgrze bez sensu”. Dlatego zamiast uporzÄ…dkowanego kalendarium życia, znajdujemy w książce coÅ› zgoÅ‚a innego – szereg niezwykle plastycznych obrazów, które wysnuwajÄ… siÄ™ z pamiÄ™ci autora, nierzadko z pominiÄ™ciem chronologii, czÄ™sto pozbawione istotnych szczegóÅ‚ów. Postaci wystÄ™pujÄ… bez imion, miasta bez ulic, a grupy poetyckie bez nazw i tytuÅ‚ów. Można odnieść wrażenie, że kolejne wspomnienia przesuwajÄ… siÄ™ przed naszymi oczami w jakimÅ› zamglonym korowodzie.
PomiÄ™dzy wspomnienia z przeszÅ‚oÅ›ci Pietrkiewicz wplata refleksje i uwagi dotyczÄ…ce religii i wiary, rozważania nad ludzkim funkcjonowaniem w czasie i uzależnieniem od przeszÅ‚oÅ›ci, nad niemożnoÅ›ciÄ… wydobycia siÄ™ z pewnych wiÄ™zów. Opisy miejsc, przedmiotów, zapisy wrażeÅ„, sylwetki przypadkowo spotkanych osób i wiernych przyjacióÅ‚, uwagi o polityce i charakterze narodowym Brytyjczyków, analizy Å›wiadomoÅ›ci chÅ‚opskiej i smaczki obyczajowe. Wszystko to, co autor uznaje za ważne i istotne, splata siÄ™ w swoisty autoportret, utkany z wielu wÄ…tków i nitek.

W epilogu, napisanym rok przed wydaniem autobiografii, Pietrkiewicz wyjaÅ›niÅ‚ dlaczego skoÅ„czyÅ‚ opowieść na roku 1953. Wtedy zdecydowaÅ‚ - skoro czytelnicy i krytycy nie zignorowali „The Knotted Cord” - że bÄ™dzie dalej pisaÅ‚ w jÄ™zyku angielskim. „ StaÅ‚em siÄ™ Europejczykiem, lojalnym z urodzenia i z adopcji wobec dwóch regionów - jednego na póÅ‚nocy, na ziemi dobrzyÅ„skiej, drugiego na poÅ‚udniu, w Andaluzji”. Dlatego to fascynujÄ…ca lektura.
Barbara Janiszewska

 

Na szali losu. Autobiografia , Jerzy Pietrkiewicz , Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2016, wyd. I, s. 241, cena 34,90 zł

Odsłony: 1318
DMC Firewall is a Joomla Security extension!