Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wydało książkę Znaczenie filozofii Oświecenia z podtytułem: Człowiek wśród ludzi. Redaktorami naukowymi tomu są Barbara Grabowska, Adam Grzeliński oraz Jolanta Żelazna.
Jak na to, co się dzieje obecnie – wydaje się, że Oświecenie to temat demodé. Większym wzięciem może cieszyłby się u nas ciągle przywoływany Romantyzm. Ale u progu XXI wieku widać ogromny deficyt racjonalności w społecznych działaniach ludzi, paradoksalnie towarzyszący wysublimowanym owocom rozumu - technologiom epoki cyfrowej. Toteż wydaje się, że potrzeba przypomnienia tego nurtu odnoszącego się do logiki, wnioskowania, doświadczenia, nauki staje się większa niż kiedykolwiek.
Tom prezentuje wyniki badań nad filozofią Oświecenia prowadzonych w wielu ośrodkach naukowych w kraju. Tym, co łączy wszystkie zamieszczone w nim teksty, jest zwrócenie uwagi na oświeceniowe rozumienie społecznej natury człowieka.
Autorzy przedstawiają jej różne aspekty: od funkcjonowania instytucji służących prowadzeniu i upowszechnianiu badań naukowych, przez osiemnastowieczne projekty edukacyjne, kształtowanie się ówczesnych gustów estetycznych i znaczenie przykładane do języków narodowych, aż po społeczny wymiar medycyny.
Prace te nie tylko ukazują, jak bardzo złożony jest obraz Oświecenia, ale też przypominają, że depozytariuszami rozumu opiewanego w tej epoce jesteśmy my – poszczególni ludzie, a jego funkcjonowanie wymaga istnienia rozmaitych łączących nas więzi.
Co ciekawe, w licznych dyskusjach na temat filozofii oświeceniowej na pierwszy plan zwykle wysuwają się wątki polityczne i historyczne, choć zasadnicze idee filozofów skupiały się na człowieku i próbie znalezienia odpowiedzi na pytanie, czego trzeba, aby mógł on się stać światłym, samodzielnie myślącym obywatelem odpowiedzialnym za członków swojej wspólnoty – piszą redaktorzy tomu.
Dwadzieścia dwa artykuły (z licznymi przypisami) zamieszczone w omawianym tomie odnoszą się do wielu aspektów działania ludzkiego w epoce Oświecenia, nie tylko do rozważań filozoficznych, czy ewolucji idei. Ujęcie epoki poprzez wybrane zagadnienia może nie daje o niej wiedzy usystematyzowanej typu podręcznikowego, czy encyklopedycznego, ale czyni z książki ciekawą lekturę.(lb)
Znaczenie filozofii Oświecenia. Człowiek wśród ludzi, red. nauk. Barbara Grabowska, Adam Grzeliński, Jolanta Żelazna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016, s. 432