Ewa Banaszak, autorka książki Eksperiencje nagości, zajęła się trudnym badawczo tematem: nagością, co wymagało wejścia w świat ludzkiej intymności. Jak pisze, chciała ukazać uwikłanie ciała i cielesności, które są jednocześnie i biologiczne, i społeczne, spotykają się w nich natura i kultura, popędy i zobowiązania, przedrefleksyjność i refleksyjność.
Szukała odpowiedzi na pytanie, czego ludzie szukają w nagości własnej i innych osób. Nagość jest bowiem w naszym kręgu kulturowym doświadczeniem intymnym, prywatnym i przeważnie subiektywnym.
Autorka jednak udowadnia, że nagość powstała w społecznej fabryce, w której powstają kody i język narracji o niej – chociaż tę prawdę przesłania skutecznie codzienność ubrania.
Książka jest nietypowa, począwszy od tytułu łączącego pojęcia nagości i eksperiencji, które ma ponad 60 określeń. Eksperiencja to tyle, co doświadczenie, przeżycie, odczucie czy znajomość rzeczy.
O oryginalności świadczą również zagadnienia poruszane w każdej z trzech jej części. W pierwszej – „Architektonika doświadczania ciała” – na przykładzie literatury problemu autorka pokazuje, jak antropologia ciała stopniowo przechodzi w antropologię nagości.
W kolejnej - „Społeczne fabryki nagości” - stara się udowodnić, że „nagość jest jednym z ciekawszych obiektywów, przez które można przyglądać się ludziom i ich ciałom”. Pisze w niej o zamieszaniu, jakie jest udziałem nagości w różnych sferach, także językowej – np. na pozostawanie bez ubrania mamy dwa określenia: nagi i goły.
W najważniejszej, i moim zdaniem, najciekawszej części - „Eksperiencje nagości” - przedstawia wyniki badania problemu na podstawie 36 wywiadów z kobietami i z mężczyznami. I konfrontuje je z opinią Jean-Claude’a Kaufmanna, że „kobiety (…) odwołują się do trzech sposobów przedstawiania ciała: banalizacji, seksualności i piękna”.
Z badań autorki wynika jednak, iż choć rozmowy o nagości potwierdziły tę ocenę, to jednak w odwróconej kolejności. Najpierw piękno, potem seksualność i banalizacja. Więcej - do tych samych trzech sposobów ukazania własnego ciała odwoływali się mężczyźni. Jednak w ich przypadku kolejność była następująca: seksualność, piękno i banalizacja.
Barbara Janiszewska
Eksperiencje nagości, Ewa Banaszak, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017, wydanie I, s. 389