W serii „Nobliści z ekonomii” Polskie Towarzystwo Ekonomiczne wydało książkę George’a A. Akerlofa i Roberta J. Shillera pt. Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa w przekładzie Zbigniewa Matkowskiego.
Autorzy książki, choć są zdeklarowanymi zwolennikami wolnego rynku, dostrzegają jego słabości. Jedną z nich są oszustwa, przekręty i manipulacje rynkowe określane jako phishing. Termin ten został zapożyczony z żargonu internetowego i oznacza oszustwa polegające na przechwyceniu lub wyłudzeniu w sieci danych wrażliwych.
W książce termin ten ma jednak znaczenie szersze, choć też związane z manipulacją i oszustwem, bo dotyka nakłaniania ludzi do podejmowania decyzji niezgodnych z ich własnym interesem, ale korzystnych dla manipulanta. Manipulacja – jak pokazują autorzy – wspierana jest całym arsenałem metod i środków marketingu, a przede wszystkim intensywną reklamą, sugestia i propagandą wykorzystującymi psychologię człowieka – jego słabości, łatwowierność i ograniczoną wiedzę.
Nie są to jednak rozważania teoretyczne: phishing opisany jest na konkretnych przykładach – w polityce, finansach, na rynku motoryzacyjnym, żywnościowym, farmaceutycznym i używek, w innowacjach. Pokazany jest też jego negatywny wpływ na życie ludzi, dobrobyt i rozwój gospodarczy, gdyż phishing jest zjawiskiem powszechnym we współczesnej gospodarce rynkowej.
„Dobrze wiemy – piszą autorzy – że system wolnorynkowy obfituje w rozmaite kombinacje i sztuczki. Musimy się nauczyć, jak poruszać się w nim, aby zachować swą godność i uczciwość. Potrzebujemy też pewnej zachęty do tego, żeby żyć i działać w tym zwariowanym świecie. Książkę tę dedykujemy konsumentom, którzy muszą uważać na różne sztuczki marketingowe stosowane wobec nich. Dedykujemy ją także uczciwym przedsiębiorcom, również przerażonym niekiedy poziomem cynizmu panującego w sferze biznesu i często zmuszonych do podejmowania niegodnych działań. Adresujemy ja również do urzędników państwowych wykonujących niezbyt wdzięczne czynności z zakresu kontroli i regulacji rynku, a także do szerokiej rzeszy wolontariuszy, filantropów i dziennikarzy działających na rzecz umacniania praworządności i zacieśniania więzi społecznych”.
Książka powstała na bazie wykładów i seminariów prowadzonych przez obu autorów, zatem obfituje w obszerne przypisy, także polskie, dodane przez tłumacza. Kończy ją bogata bibliografia oraz indeks i spis laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.(al.)
Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa, George A. Akerlof, Robert J. Shiller, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2017, wyd. I, s. 259