Tuż przed Mundialem 2018 wydawnictwo Copernicus Center Press przygotowało prezent dla kibiców pilki nożnej – ale i miłośników matematyki – książkę Davida Sumptera Piłkomatyka. Matematyczne piękno futbolu. Jej tłumaczami są Bartłomiej Kucharzyk i Łukasz Lamża.
Choć autor – profesor matematyki stosowanej na uniwersytecie w Uppsali – zastrzega, że matematyka nie może się równać z piłką nożną choćby z powodu popularności i emocji, jakie wyzwala ta gra, to jednak wiele łączy te dwie dziedziny ludzkiej działalności. I nie jest to tylko statystyka strzelonych goli czy spalonych rzutów, przejęć piłki, etc. Używając matematyki, twierdzi D. Sumpter, można odpowiedzieć na pytania o wielkość prawdopodobieństwa strzelenia dwóch bramek w doliczonym czasie gry (natura czystej przypadkowości), skuteczność odpowiednich podań (geometria i dynamika), liczbę punktów za zwycięstwo w meczu ligowych (teoria gier i motywacji), statystykę podań (big data i systemy sieciowe), czy o stawki zakładów bukmacherskich (pogranicze prawdopodobieństwa i psychologii).
Poza odpowiedziami na te i inne pytania, autor ma jednak większe ambicje – zmianę sposobu myślenia zarówno o matematyce jak i piłce nożnej; sądzi, iż mają one sobie wiele do zaoferowania i mogą się od siebie uczyć. Matematyki można używać, by zrozumieć futbol, a futbol pomaga wyjaśnić matematykę, choćby dlatego, że obie dziedziny mają ten sam punkt wyjścia: reguły gry. Czyli obie wychodzą od teorii.
Każdy rozdział książki jest więc opowieścią o współpracy matematyki z piłką, ale i pokazuje – poprzez analogie – jak zrozumieć naukę, społeczeństwo, futbol poprzez matematykę.
Na gruncie polskim książka ta jest ilustracją zabawnej anegdoty dotyczącej współpracy wybitnych polskich trenerów futbolu: Kazimierza Górskiego z Jackiem Gmochem – twórcą banku informacji. Jak głosi legenda, Jacek Gmoch przynosił Kazimierzowi Górskiemu naukowo opracowane wykresy, dane statystyczne, wzory i równania, a Kazimierz Górski przekładał je na „język piłkarski” zawodnikom, aby zrozumieli, czego trenerzy od nich oczekują. Jak wiemy, ta metoda przyniosła polskiej drużynie duże sukcesy, czyli matematyka i piłka w jednym stoją domu! (al.)
Piłkomatyka. Matematyczne piękno futbolu. David Sumpter, Copernicus Center Press, Kraków 2018, wyd. I, s.334, cena 49,90 zł (w tym VAT), książka dostępna również jako e-book.