Wojskowa Akademia Techniczna wydała książkę Studia z filozofii informatyki pod redakcją naukową Krzysztofa Sołoduchy i Pawła Stacewicza.
Wydawałoby się, ze te dwie nauki – filozofia i informatyka – są bardzo od siebie odległe, a ich ewentualnych związków nikt z naukowców nie bada. W rzeczywistości jest przeciwnie: na świecie od kilkudziesięciu lat, w Polsce od niedawna, obszary tych dwóch nauk – wcześniej na siebie nie zachodzące – nagle zaczęły tworzyć przestrzeń wspólną. Owocem rosnącego zainteresowania badaczy tej nowej dziedziny, która właściwie dopiero się kształtuje, jest rosnąca liczba publikacji, konferencji i książek – także w Polsce. Dotyczą one zarówno nowych problemów filozoficznych pojawiających się w erze cyfryzacji, jak i nowej dziedziny – filozofii informatyki, będącej namysłem nad rozwojem informatyki, która staje się podstawą nowego światopoglądu naukowego.
Redaktorzy naukowi książki, na którą składają się teksty ośmiu badaczy problemu, podają iż przy ich doborze kierowali się dwiema przesłankami. Z jednej strony, chcieli zrobić aktualny przegląd wybranych zagadnień z filozofii informatyki, a z drugiej – pokazać aktywność niektórych polskich badaczy uprawiających tę dyscyplinę filozoficzną.
Książkę otwiera fundamentalna rozprawa Nicola Angiusa i Raymonda Turnera „Filozofia informatyki”, prezentująca przegląd zagadnień i problemów poruszanych w ramach tej specjalności filozoficznej wraz z obszernym przeglądem klasycznej literatury z zakresu filozofii informatyki.
Uzupełnieniem polskim jest tekst prof. Pawła Polaka – jednego z prekursorów filozofii informatyki w Polsce – ukazujący rozwój tej dyscypliny w Polsce i jej zakorzenienie w polskiej tradycji filozoficznej, szczególnie szkoły krakowskiej.
Do tego tekstu nawiązuje też praca prof. Witolda Marciszewskiego, nestora filozoficznych badań nad informatyką w Polsce, pt. „Racjonalizm informatyczny jako realistyczna filozofia nauki”, w którym zwraca on uwagę na wykorzystanie matematyki w tej nowej dziedzinie.
Prof. Marciszewski wraz z dr. Pawłem Stacewiczem stworzyli niezwykle ciekawą platformę internetową Cafe Aleph, powiązaną z historyczną już witryną calculemus.org, będącą miejscem wymiany poglądów na temat filozofii informatyki. Zawarty w książce tekst prof. Marciszewskiego jest jednym z wątków toczonej od wielu lat na tym forum dyskusji na temat racjonalistycznej filozofii nauki.
Dwa teksty z zamieszczonych w książce dotyczą z kolei maszyn autonomicznych. Jeden z nich jest opracowaniem przez dr. Pawła Stacewicza dyskusji toczonej właśnie na Cafe Aleph – „O możliwości stworzenia maszyn autonomicznych”, zahaczającej o transhumanizm i blackbox science.
Drugi – Anny Sarosiek, dotyczy modelowania procesów autonomicznych sztucznych systemów, w którym autorka zwraca uwagę na języki fenomenologii i neurofenomenologii jako użyteczne do projektowania takich maszyn. Przewijają się w nim takie pojęcia jak autopojetyczność, Umwelt oraz ważne dzisiaj zagadnienie doliny niesamowitości (uncanny Valley).
Z kolei związki między filozofią informatyki a filozofią kultury, architektury, biologii i filozofią francuską pokazuje tekst Manuela de Landy – „Filozofia formy a modelowanie komputerowe”.
Książkę zamyka tekst Krzysztofa Sołoduchy dotyczący innego sposobu budowania relacji pomiędzy informatyką a filozofią. Zamiast przypisywać filozofii rolę służebną wobec informatyki, proponuje odwrócenie relacji poprzez wykorzystanie dokonań informatyki do rozwiązywania klasycznych pytań filozoficznych.
W sumie powstała książka ciekawa nie tylko dla studiujących filozofię i informatykę, (uważaną powszechnie za naukę ścisłą, a nawet techniczną), ale dla każdego, kto ciekaw rozwoju nauki i jej wpływu na dzieje świata i człowieka. (al.)
Studia z filozofii informatyki, red. Krzysztof Sołoducha, Paweł Stacewicz, Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa 2018, s. 200.