Po 80 latach, dzięki Wydawnictwu Zysk i S-ka, na rynku księgarskim pojawiła się monografia Włodzimierza Lewandowskiego pt. Udział Wielkopolski w odbudowie Rzeczypospolitej w latach 1918 i 1919.
Autor – sam powstaniec wielkopolski, ale i publicysta, i historyk - należy do najwybitniejszych znawców tych wydarzeń. Jego opis powstania to nie tylko przedstawienie sytuacji politycznej na terenie zaboru pruskiego po zakończeniu działań wojennych, formowania polskich sił zbrojnych, ale i dokument szczegółowych działań wojskowych i cywilnych, pokazanie – z imienia i nazwiska! - ludzi zaangażowanych w zwycięskie powstanie.
Praca wnikliwego dokumentalisty i analityka, a jednocześnie badacza o szerokim, syntetycznym spojrzeniu na te wydarzenia. I to w krótkim czasie po powstaniu, kiedy ocena niedawnych wydarzeń o charakterze dziejowym zawsze sprawia historykom trudności.
Jak sam pisze, „podejmując się tego zadania (napisania monografii powstania wielkopolskiego 1918/19 – przyp. red.)- nie spodziewałem się wcale, że temat ulegnie znacznemu rozszerzeniu. Mianowicie okazało się, że zamiast o powstaniu wielkopolskim należy pisać o udziale Wielkopolski w odbudowie Rzeczypospolitej w latach 1918 i 1919”.
Monografia pokazuje tło polityczne w Europie, a zwłaszcza w Niemczech i zaborze pruskim tuż przed wybuchem powstania, początek powstania, czyli wydarzenia w Poznaniu w czasie przyjazdu Paderewskiego i kolejne walki powstańcze w miastach Wielkopolski i na jej obrzeżach. Także zabiegi dyplomatyczne, jakie towarzyszyły działaniom powstańczym.
Autor szczegółowo omawia m.in. organizację władz powstańczych, organizację Armii Wielkopolski, udział Wielkopolan w rządzie RP, dając w ten sposób czytelnikowi plastyczny obraz scalania trzech zaborów w jedno państwo widziany od strony jego zachodniej części. Pokazuje – jak zatytułował jeden z rozdziałów – wiano, jakie Wielkopolska wniosła do budowy Rzeczypospolitej.
Książka – napisana znakomitym językiem, który po 80 latach brzmi jak najlepszy język współczesnej polszczyzny, nie zanieczyszczonej makaronizmami - w sposób przejrzysty pokazuje o co szła walka, dlaczego podejmowano decyzje takie, a nie inne, w dodatku przedstawia ów zryw powstańczy niezwykle plastycznie od strony geograficznej. Przybliżają to także mapy, rysunki i liczne zdjęcia, na których uwieczniono głównie bohaterów powstania. Przejrzystości książki dodaje także jej strona edytorska, forma graficzna oraz staranna redakcja.(al.)
Udział Wielkopolski w odbudowie Rzeczypospolitej w latach 1918 i 1919, Włodzimierz Lewandowski, Zysk i S-ka, wyd. I w tej edycji, Poznań 2018, s.184, cena 39,90 zł (w tym 5%VAT).