Jared Diamond - amerykański biolog ewolucyjny, fizjolog i biogeograf z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles jest autorem książki Trzeci szympans. Książkę w tłumaczeniu i ze wstępem Januarego Weinera wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Intrygujący tytuł książki rozjaśnia podtytuł: „Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem”, czyli jak gatunek ludzki w krótkim czasie zmienił się ze zwykłego dużego ssaka w zdobywcę świata i o tym, jak uzyska zdolność do tego, by cały ten postęp z dnia na dzień obrócić wniwecz. Jest to drugie, poprawione wydanie tego bestsellera z 1996 roku w Polsce.
Pytania Diamonda, jakie postawił w 1992 roku odnośnie przyczyn sukcesu gatunku ludzkiego, ale i niezwykle łatwej możliwości samozagłady, są ciągle aktualne. Nadal nie wiemy, dlaczego homo sapiens – choć mający DNA w 98 procentach identyczne z dwoma gatunkami szympansów - nagle 40 tys. lat temu tak bardzo ewoluował, iż stał się gatunkiem dominującym na globie.
Z czego wynika ten sukces? Ale i dlaczego jego rozwój na różnych kontynentach był inny? Dlaczego jedne cywilizacje rozwijały się, a inne upadały? Skąd wzięły się osobliwe cechy naszego gatunku pozornie nieprzynoszące korzyści jak pożycie seksualne bez możliwości zapłodnienia? Skąd wzięła się motywacja do tworzenia sztuki i muzyki?
Autor opowieść o naszym rozwoju i upadku (bo dewastując swoje środowisko, zużywając jego nieodnawialne zasoby, jesteśmy na najlepszej drodze do eliminacji homo sapiens) dzieli w książce na pięć części. W pierwszej śledzi dzieje człowieka przez kilka milionów lat do czasu pojawienia się rolnictwa 10 tys. lat temu.
W drugiej zajmuje się zmianami w ludzkim cyklu życiowym, dokonując tym samym przeglądu biologicznych podstaw naszego kulturowego rozkwitu, aby w trzeciej części omówić cechy kulturowe, które uważamy za odróżniające nas od zwierząt, czyli mowę, sztukę, technikę, rolnictwo, ale i nadużywanie trujących substancji.
W części czwartej rozważa nasza skłonność do ksenofobicznego zabijania innych, dokonuje przeglądu historii morderstw masowych, pokazuje też skutki skrajnej izolacji. W części piątej zajmuje się środowiskiem naturalnym, jego rabunkiem na niespotykaną wcześniej skalę, co powoduje nierównowagę w przyrodzie skutkującą wymarciem gatunku, który do takiej nierównowagi doprowadził.
Książka kończy się epilogiem, w którym autor podkreśla nieodległe ryzyko upadku człowieka, choć jak sam przyznaje, ukazuje też znaki nadziei oraz sposoby na pobieranie nauki z przeszłości.(al.)
Trzeci szympans, Jared Diamond, Copernicus Center Press, Kraków 2019, wyd. II, poprawione, s. 576, cena 59,90 zł. Książka dostępna także jako e-book.