Eric R. Kandel, amerykański neurobiolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w roku 2000 jest autorem książki Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych. Książkę w tłumaczeniu Dariusza Rossowskiego wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Autor, badacz fizjologicznych podstaw procesów pamięci, przed wprowadzeniem czytelnika w najnowszą wiedzę z tego zakresu, pokazuje jak bardzo w XX wieku ona się poszerzyła i zmieniła. Zauważa, że słynne powiedzenie Kartezjusza „myślę, więc jestem” w naukach biologicznych pod koniec XX wieku odwrócono na „jestem, więc myślę”. Stało się to wskutek połączenia szkoły filozofii z psychologią poznawczą, co dało podstawę nowej gałęzi wiedzy - neuronaukom.
Umysł, który Kartezjusz odłączał od ciała, teraz został z nim utożsamiony, uznano bowiem, iż jest on zbiorem procesów przebiegających w mózgu, które dzięki postępowi technik obrazowania (CT, PET, SPECT, fMRI) możemy nawet zobaczyć. To poznanie stało się też możliwe dzięki wysublimowanym, także genetycznym, badaniom na zwierzętach, a tym samym kolejnemu potwierdzeniu teorii Darwina, iż nasze procesy psychiczne, poznawcze, wyewoluowały od zwierzęcych przodków, są nam wspólne.
Postęp wiedzy z zakresu budowy i funkcji mózgu doprowadził też do połączenia neurologii z psychiatrią, która pod koniec XX wieku przeżywała regres jako dyscyplina naukowa. Dziś wiadomo, że zarówno choroby psychiczne jak i neurologiczne wynikają z anomalii mózgu.
Osiągnięcia w nowej biologii umysłu prowadzą tym samym do medycyny spersonalizowanej, nakierowanej na badania DNA, a tym samym – szeroką profilaktykę chorób.
„W książce tej śledzę – pisze autor – jak procesy mózgowe, z których wywodzi się nasza psychika, bywają niekiedy zakłócone, co skutkuje dramatycznymi trapiącymi ludzkość chorobami: autyzmem, depresją, zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, schizofrenią, chorobą Alzheimera, chorobą Parkinsona oraz zespołem stresu pourazowego”. Ale i procesy różnicowania się mózgu w trakcie rozwoju, determinującego naszą płeć oraz tożsamość płciową – z czego dzisiaj w Polsce ignoranci naukowi zrobili spór polityczno-światopoglądowy.
Wreszcie omawia też problem, w jaki sposób biologiczne podejście do badań umysłu zaczyna wyjaśniać tajemnice zdolności twórczych i świadomości.
Wyniki tych wszystkich badań prowadzą go do wniosku, iż postępy w biologii umysłu stwarzają szansę na zrodzenie się nowego humanizmu, który scali nauki przyrodnicze, zajmujące się światem natury, z dyscyplinami humanistycznymi, które zajmują się sensem ludzkiego doświadczenia. Zmieni on fundamentalnie nasz sposób postrzegania samych siebie i siebie nawzajem. (tm)
Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych, Eric R. Kandel, Wydawnictwo Copernicus Center Press, wyd. II, Kraków 2020, s.336, cena 49,90 zł.