Zachowania niepoprawne to tytuł książki Richarda H. Thalera, profesora nauk behawioralnych i ekonomii behawioralnej na Uniwersytecie Chicagowskim, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 2017 roku. Jej wydawcą jest wydawnictwo Media Rodzina, a tłumaczem – Jacek Konieczny.
Podtytuł książki – Tworzenie ekonomii behawioralnej – wyjaśnia dokładniej jej meritum, dotyczące jednego z najnowszych nurtów ekonomii.
To, że ekonomia behawioralna modna stała się dopiero w ostatnich latach może nieco dziwić, bo jak podaje autor, już Vilfredo Pareto w 1906 roku pisał: „Podstawą ekonomii politycznej i, ogólnie rzecz biorąc, wszystkich nauk społecznych jest niewątpliwie psychologia. Być może nadejdzie taki dzień, kiedy będziemy w stanie wyprowadzić prawa nauk społecznych z zasad psychologii”.
To przypuszczenie Parety urzeczywistniło się jednak dopiero po kilkudziesięciu latach, w trakcie których w ekonomii pojawiło się wiele teorii, zaistniało wiele nurtów. Definicja ekonomii w Wikipedii pokazuje ich osiem (instytucjonalna, rozwoju, neoklasyczna, keynesowska, ekologiczna, marksistowska, austriacka i behawioralna), a do tego kilka dziedzin i jeszcze więcej działów. Generalnie jednak ekonomia pozostaje nauką o racjonalnych zasadach funkcjonowania ludzi w gospodarstwach domowych i społeczeństwie, optymalnych wyborach. Traktując rzecz naukowo: opisuje produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr i usług.
Ekonomia jest nauką społeczną, ale od lat 70. XX w. posługuje się często matematyką (ekonometria), co miało wpływ na traktowanie, opis zachowań ludzkich w kategorii nauk ścisłych: uważano, że wszystko można zmierzyć i zważyć. Stąd też pojawił się termin homo economicus, w którym nie było miejsca na zachowania ludzi inne niż wynikające z modeli matematycznych.
Ekonomiści coraz mniej więc umieli przewidzieć i wkrótce doprowadzili do deprecjacji ekonomii, która uchodzi za najpotężniejszą z nauk społecznych - i z uwagi na swój walor intelektualny, i z racji tego, że ekonomiści posiadają największą siłę przebicia w kształtowaniu polityki państwa (w Polsce akurat od 30 lat brylują w tym historycy i politolodzy).
Niezbędny więc stał się proces naprawczy: ekonomia musiała powrócić do swoich korzeni i uwzględnić naturę człowieka – także jego nieracjonalność wyborów. Tu z pomocą przyszła psychologia, która pod koniec XX wieku bardzo się rozwinęła i tak doszliśmy do modnej obecnie ekonomii behawioralnej, która być może (a taką nadzieję ma autor książki) pomoże w budowaniu lepszego świata.
Książka Richarda H. Thalera pokazuje na przykładach jak mariaż ekonomii z psychologią działa w różnych obszarach życia. To wiadomości „z pierwszej ręki”, gdyż autor jest pionierem ruchu, który stworzył ekonomię behawioralną. Jego opowieści osadzone są w badaniach, jakie prowadził sam i jakie prowadzono w jego środowisku naukowym. Wnioski, jakie z nich płyną bywają zaskakujące - także dla tych, którzy są przekonani o tym, iż zawsze podejmują racjonalne decyzje.(al.)
Zachowania niepoprawne. Tworzenie ekonomii behawioralnej, Richard H. Thaler, Wydawnictwo Media Rodzina, s.501, cena 49 zł