Wydawnictwo RM wydało książkę pt. Berlingowcy. Żołnierze tragiczni pod redakcją Dominika Czapigo z Ośrodka Karta i z komentarzem historycznym Marcina Białasa z Centralnej Biblioteki Wojskowej.
Składają się na nią wspomnienia dziewięciu żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego (Bolesława Dańki, Józefa Dubińskiego, Józefa Franczaka, Stanisławy Kubiak, Romana Marchwickiego, Jana Proroka, Andrzeja Reya, Daniela Rudnickiego, Wacława Zakrzewskiego), którzy uczestniczyli – u boku Armii Czerwonej - w walkach o wyzwolenie Polski spod niemieckiej okupacji.
Do zobrazowania polskiej armii tworzonej na wschodzie Europy redaktorzy wybrali z archiwum Wschodniego Ośrodka Karta oraz zbiorów Centralnej Biblioteki Wojskowej spisane relacje zarówno o charakterze wojskowym jak i prywatnym żołnierzy o różnych stopniach – począwszy od szeregowców, po oficerów niższego stopnia, także polityczno-wychowawczych, głównie z lat 1943-45. Znalazły się wśród nich – na zasadzie kontrapunktu - także wspomnienia jednego żołnierza AK wcielonego do LWP na wschodnich terenach wyzwolonej już Polski.
Zamysłem autorów książki było przedstawienie zarówno motywacji wstępowania do polskiej armii Polaków przesiedlonych z kresów wschodnich w głąb ZSRR po 1940 roku, jak i opisanie – indywidualnymi doświadczeniami żołnierzy - całego szlaku bojowego tej armii (I Armia WP) dowodzonej do 1944 roku przez gen. Zygmunta Berlinga (stąd popularna nazwa żołnierzy tej armii – berlingowcy).
Ich osobiste wspomnienia, obejmujące zarówno duże bitwy, jak i potyczki, trudy życia w warunkach bojowych, czy banalne zdarzenia, jakich byli świadkami czy uczestnikami, kreślą obraz nie tylko tej formacji wojskowej, ale pokazują sugestywnie obraz II wojny światowej i chyba w ogóle każdej wojny. Pokazują też dylematy moralne i etyczne, przed którymi stają żołnierze, a których podczas pokoju się nie doświadcza. A nade wszystko – obrazują cenę zwycięstwa nad faszyzmem – nie tylko zapłaconą przez Polaków.
Wydarzenia opisywane przez autorów wspomnień poprzedzone są komentarzem historyka, który przedstawia kontekst zdarzeń opisywanych we wspomnieniach żołnierzy oraz porządkuje wiedzę, która wraz z upływem czasu staje się dla nowych pokoleń coraz mniej znana, rozmywa się. Wskutek tego ulega też deformacji i przekłamaniom, nie mówiąc już o politycznej, celowej reinterpretacji, czy wręcz „przepisywaniu” historii, z czym mamy obecnie do czynienia. Warto o tym pamiętać przy lekturze tej ciekawej (to już trzecie jej wydanie!) i wielowątkowej książki i samemu wyciągać wnioski, aby wiedzieć jak to na tej wojnie było i dlaczego opiewana w PRL 1 Armia WP w „Najjaśniejszej” III RP jest dzisiaj zepchnięta w niebyt. (al.)
Berlingowcy. Żołnierze tragiczni, red. Dominik Czapigo, Marcin Białas, Wydawnictwo RM, wyd. III, Warszawa 2022, s.465, cena 49,99 zł.