Fundacja Oratio Recta w dokumentalnej serii II wojna światowa (Historia bez IPN) wydało książkę pod redakcją Pawła Dybicza i Józefa Stępnia pt. Jaka Polska po wojnie? Od Manifestu PKWN do Jałty.
Książka jest kontynuacją publikacji Jaka Polska po wojnie. Ani sanacyjna, ani sowiecka i dokumenty w niej publikowane odnoszą się do czasów PKWN. Jak piszą redaktorzy –„był to okres w dziejach Polski niezwykły. 164 dni istnienia PKWN nie tylko zadecydowały o współczesnym kształcie kraju, ale miały, mają i będą mieć wpływ na jego dalsze dzieje. To, jaka stawała się Rzeczpospolita po 22 lipca 1944 roku, wpłynęło i będzie wpływało również na dzieje Europy”.
Dokumenty publikowane w tym tomie sygnalizują jedynie pewne kwestie przedstawiane niezgodnie z prawdą w pracach historycznych czy pomijane w nich. Mniej jest dokumentów przedstawiających wizje Polski, a więcej takich, które ukazują, jak tworzono podwaliny współczesnej Polski, na przykład poprzez realizację reformy rolnej czy próby obrony starego porządku przez część AK. Dotyczą one tego, kto i jak ma lub może rządzić w powojennej Polsce, jej granic itp. Ale też ukazują nieco informacji o rywalizacji w walce o władzę toczącej się w sprawującym ją obozie politycznym (PKWN) czy na zapleczu rządu polskiego w „Londonie” – piszą redaktorzy tomu we Wstępie.
Nie wszystkie dokumenty z tego okresu zachowały się, niektórych zwyczajnie brakuje (nie zostały sporządzone), niektóre noszą cechy sporządzanych w wielkim pośpiechu i pod presją czasu. Redaktorzy dołożyli wielkich starań, aby je rozszyfrować i ułożyć chronologicznie oraz uzupełnić komentarzami w formie przypisów tam, gdzie dla lepszego rozumienia dokumentów wymagane były dodatkowe wyjaśnienia.
Czytanie dokumentów to zwykle trudna lektura, niemniej w sytuacji, w jakiej znalazła się Polska, kiedy w ciągu 30 lat władze kraju zdołały poprzez nachalną polityczną propagandę oraz zmianę edukacji całkowicie przepisać historię najnowszą (ale dobrały się też do wcześniejszej) i wprowadzić w czyn powiedzenie (ponoć pomyłka freudowska?) jednego z odpowiedzialnych za te zmiany polityków, iż „nie pozwolimy, aby czarne było czarne, a białe – białe” – lektura takich książek, jakie wydaje w tej serii Fundacja Oratio Recta – staje się tak wciągająca i emocjonująca niczym najlepszych kryminałów. Pokazuje to tym samym jak dalece brakuje nam rzetelnej wiedzy, którą de facto co najmniej dwóm pokoleniom, skutecznie odebrano.
Anna Leszkowska
Jaka Polska po wojnie? Od Manifestu PKWN do Jałty, red. Paweł Dybicz, Józef Stępień, Fundacja Oratio Recta, Warszawa 2022, wyd. II, zmienione, s.347