Pod prąd wołanie daremne to najnowsza książka wybitnego polskiego politologa prof. Stanisława Bielenia. Złożyły się na nią eseje z ostatnich kilku lat publikowane poza środowiskiem uniwersyteckim, m.in. w Sprawach Nauki.
Autor – zwolennik realizmu politycznego, wrażliwy na prawdę - przedstawia w nich swoje stanowisko – niezależne i wolne od koniunkturalizmu - w najistotniejszych kwestiach współczesnego świata i Polski, wychodząc z założenia, iż emocjonalne podchodzenie do konfliktów politycznych nie ułatwia ich rozwiązania, a każda wojna jest najgorszym wyjściem z trudnej sytuacji.
Nie są to więc eseje obecnie „poprawne” politycznie. Co dziwne – biorąc pod uwagę wolność słowa na uniwersytecie (chyba to prawo jeszcze obowiązuje?) – wyrażane przez Profesora poglądy (m.in. na temat poszukiwania pokojowego kompromisu na każdym poziomie życia społecznego) - spotkały się z niezrozumieniem i opresją środowiska uniwersyteckiego; jak się okazało - nietolerancyjnego, mocno dogmatycznego i konformistycznego.
Ostracyzm środowiska uczelnianego dotknął zresztą nie tylko prof. Bielenia (pisaliśmy o tym w SN Nr 6-7/22 - Na UW znaleziono pierwszą czarownicę) - także politologów z innych państw, którzy odważyli się publicznie wypowiadać swoje zdanie na temat konfliktu na Ukrainie, odmienne od obowiązującej narracji. Mamy zatem do czynienia z nową odsłoną dyskusji, na ile politologia winna być apolityczna, a politolodzy oderwani od przedmiotu swoich badań.
Nie bez kozery zatem autor pisze, iż „nie chcę, aby politologia znowu stała się nauką dworską i serwilistyczną. Nawet nie wobec konkretnej władzy, ale wobec wszystkich dogmatów neoliberalnego kapitalizmu. W dziedzinie nauk politycznych i stosunków międzynarodowych badacze nie mogą pozostawać obojętni, ani tym bardziej służebni wobec obowiązującej doktryny i odgórnie narzucanej poprawności. Tylko wtedy obronimy wolne (i demokratyczne) społeczeństwo, jeśli jako ludzie nauki będziemy recenzować i konstruktywnie inspirować rządzących, a także szerokie kręgi społeczne, do myślenia opartego na realizmie i rzetelnej edukacji”.
Dzięki takiej postawie autora czytelnicy, którzy mają potrzebę zrozumienia świata i poznania go od innej, pozbawionej koniunkturalizmu, strony niż nachalna propaganda mainstreamowych mediów dostają do ręki wiedzę najwyższej jakości: bezstronne, wynikające z naukowego warsztatu i rzetelności oraz uczciwości badawczej spojrzenie na konflikty między państwami, prawo międzynarodowe (dotąd obowiązujące, mimo nagminnego jego łamania i niszczenia), problemy suwerenności, czy historyczne procesy (często pomijane lub zapomniane) determinujące rzeczywistość.
Autor nie ukrywa też krytycznego spojrzenia na polską dyplomację i politykę zagraniczną, zatroskania o poziom polskiej politologii i uniwersytetu w ogóle. „Mam świadomość – pisze prof. Bieleń – że swoim „wołaniem” nie muszę przekonywać przekonanych do realistycznej wizji rzeczywistości, a oponentów pozostawiam z nadzieją, że wraz ze zmianą okoliczności będą stopniowo przybliżać się do wyzwolenia spod reglamentowanych prawd i ideologicznych dogmatów. Chciałbym więc dedykować ten zbiór esejów politycznych każdemu, komu droga jest debata publiczna wokół spraw najważniejszych dla bytu narodowego i nowoczesnej tożsamości. Abyśmy nie stracili najważniejszej wrażliwości świata akademickiego – wrażliwości naprawdę!”
Do czytania tej lektury nie trzeba przekonywać nikogo, kto zna publicystykę i teksty stricte naukowe autora – erudyty, posługującego się pięknym, zrozumiałym, dziś mało spotykanym nawet w nauce językiem. Zbiór esejów (zebranych w pięciu rozdziałach tematycznych) prof. Bielenia to bowiem „perełki politologicznej eseistyki naukowej” – jak określił je w recenzji książki prof. Wiesław Czyżowicz. Perełki, których wartość doceni każdy, któremu bliska racjonalność, prawda, uczciwość i brak zakłamania.
Anna Leszkowska
Pod prąd wołanie daremne, Stanisław Bieleń, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2023, s. 368