Wydawnictwo RM wydało książkę Briana Fagana pt. Archeologia. Krótka historia w tłumaczeniu Aleksandry Gorlewskiej.
Autor jest antropologiem i badaczem prehistorii, znanym popularyzatorem archeologii i autorem wielu książek i podręczników akademickich z tego zakresu. Napisał wiele krytyk współczesnej archeologii i opowiadał się za nietradycyjnymi podejściami, pisał także obszernie o roli archeologii we współczesnym społeczeństwie, akcentując potrzebę rozumienia przeszłości.
Książka, będąca zbiorem 40 tekstów, przybliża historię archeologii, ukazując pracę najsłynniejszych archeologów, począwszy od przypadkowych odkrywców sprzed czterech stuleci do zorganizowanych zespołów badawczych XXI wieku. To także opis rozwoju tej nauki od XVIII wieku pod względem używanych technologii i technik, po teledetekcję i techniki satelitarne.
Historia archeologii rozpoczyna się w Europie i obszarze śródziemnomorskim od ciekawości właścicieli ziemskich i podróżników. Narodziny archeologii datuje się tym samym na około 250 lat temu w czasach, kiedy większość ludzi wierzyła w biblijny opis stworzenia świata. Jednak era wykopalisk na wielką skalę zaczęła się od czasu, kiedy francuski dyplomata Paul-Émile Botta i angielski awanturnik Austen Henry Layard odnaleźli poszukiwane w Iraku biblijne miasto Niniwa.
Dziś archeologia – jedyny sposób badania zmian zachodzących w ludzkich społecznościach przez setki i tysiące lat - obejmuje swoim zasięgiem cały świat, a wykopaliska, które kiedyś były niezwykle prymitywne, obecnie są starannie planowane i kontrolowane. W dodatku nacisk kładzie się nie tylko na pojedyncze stanowiska, lecz także na całe starożytne krajobrazy. Niestety, na naszych oczach znikają bezcenne archeologiczne archiwa – wszędzie istnieje bowiem zagrożenie integralności stanowisk archeologicznych spowodowane antropopresją, intensywnym rolnictwem, rozwojem przemysłu, rozlewaniem się miast i powiększającej się sieci dróg, ale i szabrownictwem.
Książka Fagana pokazuje to, co do dziś udało się archeologom odsłonić i poznać. Czy ten zasób wiedzy będzie się powiększał równie szybko jak dotychczas – nie wiadomo. Dzisiejsza wiedza o przeszłości, jaką mamy dzięki archeologii pozwala nam rozumieć lepiej nasz świat i nasze zachowania, a omawiana książka jest dobrym przewodnikiem w tej nauce. (al.)
Archeologia. Krótka historia, Brian Fagan, Wydawnictwo RM, wyd. IV, Warszawa 2024, s. 366, cena 34,99 zł.