Siddhartha Mukherjee – amerykański onkolog i hematolog, popularyzator nauki – jest autorem wydanej przez Wydawnictwo Czarne książki zatytułowanej Pieśń komórek. Nowa epoka medycyny w przekładzie Jana Dzierzgowskiego.
Wiedza o tym, czym jest komórka (cellula) – podstawowa jednostka strukturalna organizmu – bierze swój początek w 1655 roku, kiedy angielski fizyk i biolog Robert Hooke, jako pierwszy odkrył jej istnienie. Ale o ile obserwacje Hooke’a dotyczyły komórek martwych, drugi z „ojców” odkrycia - Anton von Leeuwenhoek, dzięki mocniejszemu mikroskopowi, mógł obserwować komórki żywe. Oba odkrycia dały impuls do powstania nowej dyscypliny - biologii komórki.
Dalsze odkrycia w tej dziedzinie nastąpiły w XVIII wieku: botanik Matthias Schleiden, który odkrył podobieństwa w budowie między komórkami różnych części roślin skonfrontował swoje obserwacje z badaniami Theodora Schwanna, badającego tkanki zwierzęce. Obaj uczeni wyciągnęli z nich wnioski mające kardynalne znaczenie dla rozwoju nie tylko biologii, ale i medycyny. Od tego momentu zaczyna się opowieść Siddhartha Mukherjee o historii komórki.
Sam autor pisze o książce: opowiada [ona] o tym, jak odkryto, że wszystkie żywe organizmy – w tym ludzie – składają się podobnych „cząstek elementarnych”. O tym, w jaki sposób autonomiczne, żywe komórki współpracują, tworzą tkanki, narządy i układy narządów, a także umożliwiają organizmom wykształcenie niezwykle skomplikowanych cech, na przykład świadomości, zdolności do odczuwania, reprodukcji, regeneracji, naprawy uszkodzeń, walki z patogenami.
Jest to opowieść o tym, co się dzieje, gdy komórka staje się dysfunkcyjna i gdy z powodu komórkowych patologii prawidłowe działanie organizmu zostaje zakłócone. To odtworzenie dziejów rewolucji w medycynie i naukach biologicznych, która stała się możliwa dzięki temu, że o wiele lepiej zrozumieliśmy fizjologię i patologie komórek. Za sprawą owej rewolucji powstały nowe, przełomowe leki i formy terapii.
Ta „epopeja komórkowa” składająca się z rozdziałów dotyczących zarówno budowy komórek, jak i ich funkcji oraz skutków zaburzeń przedstawiona jest w niezwykle przystępny sposób, zrozumiały dla czytelnika nie mającego szerokiej wiedzy biologicznej czy medycznej. Jest to popularyzacja wiedzy na najwyższym poziomie.
Autor, będący praktykującym lekarzem przedstawia problemy naukowe na przykładach konkretnych przypadków medycznych, z jakimi się spotkał i kreśli ich obraz na tle społecznym, nie ograniczając się do wyłącznie procesu leczniczego czy podstaw naukowych. To, co wydaje mu się zbyt obszerne lub trudniejsze umieszcza w ciekawych przypisach, które dodatkowo poszerzają wiedzę dotyczącą opisywanych przypadków. Dla najwnikliwszych czytelników w książce zamieszczono przypisy końcowe i obszerną bibliografię, co sprawia, że książka popularyzująca wiedzę o komórkach może być uznana za uzupełnienie podręczników dla studentów biologii i medycyny.(al.)
Pieśń komórek. Nowa epoka medycyny, Siddhartha Mukherjee, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2024, wyd. I, s. 527, cena 74,90 zł