Miejsce Polski w świecie regularnie spada od 1970 r. [1], natomiast miejsce
Polski w Europie przestało się obniżać około 2000r., a po 2005 r. znacząco
wzrosło. Ten nowy trend należy uznać za pozytywny i wart pogłębionych
badań.
Miejsce Polski w świecie
Oto wykres miejsca Polski w świecie, rozumianego jako średnia z rankingów
GUS, lokujących Polskę wśród państw
świata (według danych z pracy [1]):
Rys. 1. Miejsce Polski w świecie. (Zwrot osi pionowej odwrócony).
Pozycja Polski w świecie systematycznie spada, w ostatnim czterdziestoleciu
obniżyła się o przeszło siedem miejsc.
Jest to niezwykle stabilny trend, nie zatrzymały go żadne zmiany ani przełomy
geopolityczne, gospodarcze, technologiczne, społeczne, ustrojowe.
Miejsce Polski w Europie
Miejsce Polski w świecie było ustalane na podstawie przeglądowej tabeli,
publikowanej przez GUS w rocznikach statystyki międzynarodowej, ostatnio
w RSM 2012 [2], jako Tabl. 2. Udział i miejsce Polski w świecie. Kolejna tabela
w RSM 2012, to Tabl. 3. Udział i miejsce Polski w Europie.
Jej struktura jest praktycznie taka sama, jak tabeli 2., tyle tylko, że pomija PKB
na mieszkańca i podaje dodatkowo dwa wskaźniki dotyczące telefonizacji
i motoryzacji, uwzględniające jednak tylko niektóre kraje Europy, a przez to
niekompatybilne z resztą danych.
Pomijając te dwa wskaźniki, dostajemy następujący zestaw danych:
|
1970 |
1980 |
1990 |
2000 |
2010 |
|
|
Powierzchnia |
7 |
7 |
7 |
9 |
9 |
|
Ludność |
7 |
7 |
7 |
8 |
8 |
|
Zbiory pszenicy |
5 |
11 |
5 |
6 |
6 |
|
Zbiory żyta |
2 |
2 |
2 |
3 |
2 |
|
Zbiory jęczmienia |
8 |
8 |
7 |
8 |
7 |
|
Zbiory ziemniaków |
2 |
2 |
2 |
2 |
4 |
|
Zbioryv buraków cukrowych |
4 |
5 |
4 |
5 |
5 |
|
Produkcja mięsa z uboju |
6 |
6 |
7 |
7 |
6 |
|
Produkcja mleka krowiego |
4 |
4 |
4 |
7 |
5 |
|
Produkcja jaj kurzych |
7 |
8 |
8 |
9 |
9 |
|
Pogłowie bydła |
5 |
5 |
5 |
9 |
8 |
|
Pogłowie trzody chlewnej |
3 |
3 |
3 |
4 |
4 |
|
Połowy morskie i słodkowodne |
9 |
6 |
9 |
14 |
11 |
|
Pozyskanie drewna (grubizny) |
7 |
6 |
7 |
6 |
6 |
|
Produkcja surowców energetycznych |
4 |
4 |
6 |
6 |
6 |
|
Produkcja węgla kamiennego |
3 |
2 |
2 |
2 |
2 |
|
Produkcja węgla brunatnego |
3 |
3 |
3 |
4 |
4 |
|
Produkcja cukru surowego |
4 |
5 |
4 |
3 |
5 |
|
Produkcja cementu |
7 |
6 |
6 |
7 |
7 |
|
Produkcja stali surowej |
7 |
5 |
7 |
9 |
8 |
|
Produkcja miedź rafinowana |
7 |
4 |
3 |
3 |
3 |
|
Produkcja energii elektrycznej |
7 |
6 |
8 |
9 |
8 |
|
Import |
15 |
12 |
22 |
12 |
9 |
|
Eksport |
12 |
14 |
16 |
16 |
10 |
|
Produkt krajowy brutto |
8 |
13 |
18 |
12 |
9 |
|
Średnia |
6,12 |
6,16 |
6,88 |
7,2 |
6,44 |
Tabela 1. Miejsce Polski w Europie.
Pierwsza, wyróżniona kursywą, liczba dotycząca węgla brunatnego, nie była podana
w żródłowej tablicy, tutaj przyjęto dla jej przybliżenia wartość sąsiednią –
dla roku 1980.
W ostatnim wierszu podano średnie arytmetyczne z kolejnych kolumn, które
można interpretować jako zagregowane miary miejsca Polski w Europie.
Podobnie jak w przypadku miejsca Polski w świecie, tutaj też mamy do
czynienia z ogólnym spadkiem, jednak nie jest on już monotoniczny.
Ilustruje to poniższy wykres. 
Rys. 2. Miejsce Polski w Europie. (Zwrot osi pionowej odwrócony).
Miejsce Polski w Europie spadało w różnym tempie pomiędzy rokiem 1970 a 2000.
Po roku 2000, tendencja spadkowa uległa odwróceniu, a miejsce Polski w Europie
odrobiło większość wcześniejszych strat i zbliżyło się do początkowych,
najwyższych wartości.
Dokładniejsze obliczenia, oparte na tej samej tabeli GUS, zilustrowane na rysunku
szarą linią, pokazują, że trend wzrostowy jest szczególnie silny od roku 2005,
dla którego badany wskaźnik miał jeszcze wartość 7,1. W samym
pięcioleciu 2005-2010, wzrost wyniósł aż 0,7 punktu.
Interpretacje i wnioski
Celowość zastosowanych miar i metodologię ich wykorzystania omówiłem w
poprzedniej pracy [1]. Pokreśliłem tam, że agregaty wyrażające pozycję Polski
mają mniejsze znaczenie co do wartości bezwzględnej, a większe co do tendencji
czasowych. Ale i te tendencje można interpretować rozmaicie.
Nawet to, że w latach 2005-2010, pierwszym pięcioleciu obecności
Polski w Unii Europejskiej, miejsce Polski w Europie
odrobiło większość wcześniejszych strat,
można skomentować różnorako, a mianowicie że:
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej:
a) jest korzystne dla pozycji Polski w Europie,
b) było w początkowym okresie korzystne dla pozycji Polski w Europie,
c) pozwoliło Polsce częściowo odbudować jej wysoką pozycję w Europie
z czasów świetności RWPG,
d) zharmonizowało tempo spadku miejsca Polski w świecie z tempem globalnej
marginalizacji Europy, nie powstrzymującjednak ogólnego pogarszania się
pozycji Polski w świecie.
To komentarze do samych liczb i wykresów. Ale można też dyskutować z ich
treścią, a zwłaszcza z doborem rankingów, i jeśliby na przykład uznać te rankingi
za anachroniczne i niezgodne z najnowszymi celami rozwojowymi Polski,
należałoby wtedy raczej cieszyć się spadkiem niż wzrostem tak określanej pozycji
Polski.
To by zupełnie wywróciło wymowę wniosków a) – d), tworząc kolejne punkty e) – h)
z odwróconym wartościowaniem.
Tutaj pozostaniemy jednak przy tradycyjnej aksjologii, stojącej za konstrukcją
tabeli GUS.
W zestawieniu z wynikami pracy [1], zaobserwowane teraz trendy są obiecujące
i zasługują na dokładniejsze zbadanie – celem lepszego zrozumienia procesów,
jakim podlegamy, być może też sformułowania użytecznych wskazówek.
A gdybyśmy nawet nie umieli wyciągnąć z tego głębszych nauk,
to niemałą korzyścią będzie już samo potwierdzenie pozytywnych tendencji.
Marek Chlebuś