Jak wiele roślin, które nie pochodzą z tego regionu, można znaleźć w Alpach? Jakie zwierzęta zostały celowo lub przypadkowo zaintrodukowane do Dunaju? Jak poważnym zagrożeniem staną się one dla lokalnej dzikiej flory i fauny?
Wspólne Centrum Badawcze (JRC), będące wewnętrzną służbę naukową Komisji Europejskiej, to pierwsze miejsce, w którym można uzyskać odpowiedź na te i inne pytania związane z 16 000 gatunków obcych, których pojawienie się zgłoszono jak dotąd w skali całej Europy. Ta pierwsza tego typu europejska sieć informacyjna - EASIN - stanowi ważny postęp w walce z zagrożeniem, jakie przedstawiają gatunki obce, które stają się inwazyjne. Gatunki inwazyjne stanowią poważne niebezpieczeństwo dla różnorodności biologicznej i zasobów naturalnych, a powodowane przez nie szkody gospodarcze szacuje się na około 12 mld euro rocznie.
Na całym świecie rośnie liczba obcych gatunków – są to gatunki nierodzime, które osiedliły się w nowym środowisku. Większość z nich nie stanowi poważnego zagrożenia dla tego środowiska. Jednakże niektóre z nich tak dobrze przystosowują się do nowych warunków, że stają się gatunkami inwazyjnymi – przestają być biologicznymi ciekawostkami, a stają się prawdziwą groźbą dla lokalnych ekosystemów, upraw oraz inwentarza żywego, zagrażając dobrostanowi środowiskowemu i społecznemu. Inwazyjne gatunki obce to druga najpoważniejsza przyczyna utraty różnorodności biologicznej, po zmianach siedlisk naturalnych.
EASIN ułatwia sporządzanie map rozmieszczenia gatunków obcych i ich klasyfikację dzięki metodzie indeksowania danych zgłaszanych z ponad 40 internetowych baz danych. Dzięki aktualizowanym na bieżąco funkcjom sieciowym użytkownicy mogą oglądać i sprawdzać na mapie rozmieszczenie gatunków obcych w Europie, a także wyszukiwać je za pomocą różnych kryteriów takich jak środowisko, w którym gatunki te występują (lądowe, morskie lub słodkowodne), ich klasyfikacja biologiczna czy drogi ich wprowadzania.
Najważniejszym elementem EASIN jest katalog, który zawiera obecnie ponad 16 000 gatunków. Ten rejestr wszystkich zgłoszonych gatunków obcych w Europie został przygotowany w drodze kompilacji, weryfikacji i standaryzacji informacji dostępnych w internecie i w literaturze naukowej.
Użytkownicy EASIN mogą badać i sprawdzać na mapie dane georeferencyjne na temat gatunków obcych z następujących internetowych baz danych: globalnego systemu informacyjnego na temat różnorodności biologicznej (GBIF), globalnej sieci informacyjnej na temat gatunków inwazyjnych (GISIN) i regionalnego euroazjatyckiego centrum ds. inwazji biologicznych (REABIC). W nadchodzących latach zostaną dołączone nowe źródła danych.
Narzędzia internetowe i usługi EASIN są zgodne z uznanymi międzynarodowymi normami i protokołami. Korzystanie z nich jest bezpłatne, natomiast dane pozostają własnością źródeł, z których je zaczerpnięto i które są odpowiednio cytowane i linkowane w EASIN.
Zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych stanowi jeden z sześciu głównych celów unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej na 2020 r., a Komisja przygotowuje obecnie szczegółowe wnioski wzmacniające prawodawstwo w tej dziedzinie.
Gatunki obce występują w niemal każdym typie ekosystemu na Ziemi. W niektórych przypadkach stają się one inwazyjne i zagrażają rodzimej przyrodzie. Reprezentują one wszystkie główne grupy taksonomiczne, w tym wirusy, grzyby, algi, mchy, paprocie, rośliny wyższe, bezkręgowce, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.
Inwazyjne gatunki obce mogą przekształcać strukturę i skład gatunkowy ekosystemów wypierając gatunki rodzime lub zajmując ich miejsce: bezpośrednio – w drodze drapieżnictwa lub konkurowania o zasoby, albo pośrednio – zmieniając siedliska przyrodnicze czy obieg składników odżywczych w systemie. Koszty dla zdrowia ludzkiego obejmują rozprzestrzenianie się chorób i alergenów, koszty dla gospodarki to szkody w rolnictwie i infrastrukturze, a dla środowiska naturalnego – nieodwracalna utrata gatunków rodzimych, szkody w ekosystemach i różnorodności biologicznej, które stanowią ich podstawę.
Szacuje się, że 10–15% gatunków obcych zidentyfikowanych w środowiskach naturalnych w Europie rozprzestrzenia się i powoduje straty środowiskowe, gospodarcze lub społeczne. Gatunki takie jak barszcz mantegazyjski, rak sygnałowy, racicznica zmienna i piżmak wywierają obecnie wpływ na zdrowie ludzkie, powodują poważne szkody w lasach, uprawach i zasobach rybnych oraz zatory na drogach wodnych. Na przykład rdestowiec japoński hamuje wzrost innych roślin, wypiera rodzime gatunki roślin i powoduje poważne szkody w infrastrukturze, co pociąga za sobą bardzo duże skutki gospodarcze. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami w Anglii, Szkocji i Walii tylko ten jeden gatunek rośliny powoduje każdego roku szkody w wysokości 205 milionów euro.
Dodatkowe informacje:
http://easin.jrc.ec.europa.eu/
http://ec.europa.eu/environment/nature/invasivealien/index_en.htm