News

Rada Ministrów przyjęła 2.12.08.pięć projektów ustaw reformujących naukę.

Projekt ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju

Zawarto w nim przepisy, które tworzą lepsze warunki prawne do efektywnego wykorzystywania potencjału Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR). Umożliwi mu to skuteczne wdrażanie polityki innowacyjnej państwa opartej na otwartości, konkurencyjności i przejrzystości. Centrum ma skupiać naukowców, przedsiębiorców i przedstawicieli administracji rządowej.

Zgodnie z projektem, przedsiębiorcy będą mogli starać się o środki finansowe oferowane przez Centrum. Zlikwidowane zostaną ograniczenia dla firm ubiegających się o granty z NCBiR. Dotychczas o te środki mogły się starać przedsiębiorstwa, które rocznie na badania i rozwój przeznaczały min. 400 tys. euro. Kolejnym ułatwieniem ma być zniesienie monopolu Skarbu Państwa na własność intelektualną, powstałą w wyniku działań finansowanych przez Centrum. Sprawy własności mają być regulowane w umowach zawieranych przez NCBiR z wykonawcami projektu. W przypadku prac rozwojowych dotyczących bezpieczeństwa i obronności państwa prawo własności intelektualnej zachowa Skarb Państwa.

Centrum będzie realizowało uchwalany przez rząd krajowy program badań, ma także finansować i zarządzać wszystkimi badaniami o charakterze stosowanym. Zasadą działania NCBiR ma być pełna transparentność podejmowanych decyzji finansowych. Chodzi o udział przedsiębiorców, zarówno w ogłaszanych konkursach, jak i w finansowaniu niektórych zadań Centrum, który obecnie jest zdecydowanie za niski w porównaniu z krajami najwyżej rozwiniętymi.

NCBiR funkcjonuje od 2007 r. Powołano je do finansowania badań stosowanych, mających strategiczne znaczenie dla rozwoju Polski i jej bezpieczeństwa.

Projekt ustawy o Narodowym Centrum Nauki

Narodowe Centrum Nauki (NCN) będzie przyznawać granty we wszystkich obszarach nauki z zachowaniem zasad konkursowych. Ma doprowadzić do generalnej poprawy jakości polskiej nauki, przede wszystkim dzięki decentralizacji finansowania.

Projekt zawiera przepisy ułatwiające dostęp do pieniędzy młodym naukowcom. NCN będzie zobowiązane przeznaczać minimum 15%  wszystkich grantów na badania prowadzone przez osoby rozpoczynające karierę naukową.

NCN ma finansować badania podstawowe. Chodzi o oryginalne prace badawcze, podejmowane w celu osiągnięcia postępu wiedzy w danej dziedzinie, bez wymogu bezpośredniego zastosowania ich praktyce. Do zadań Centrum należeć będzie ponadto wypłacanie stypendiów doktorskich oraz finansowanie staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora. Zgodnie z projektem, o granty będą mogły występować zarówno instytuty naukowe, jak i osoby fizyczne.

Projekt ustawy o instytutach badawczych.

Dotychczasowe jednostki badawczo-rozwojowe zostaną przekształcone w instytuty badawcze, podlegające ścisłym zasadom kontroli oraz systematycznemu audytowi. W pierwszej kolejności status instytutów badawczych otrzymają najlepiej działające jednostki. Pozostałe będą oceniane. Jednostki osiągające najsłabsze wyniki zostaną zlikwidowane lub zreorganizowane.

Podstawowym zadaniem instytutów będzie realizowanie badań stosowanych i prac rozwojowych na potrzeby gospodarki. Do ich zadań należeć będzie także transfer technologii i przystosowywanie wyników do oczekiwań przemysłu.

Zaproponowane przepisy przewidują jasne powiązanie wysokości finansowania instytutów z osiągnięciem celów statutowych (badań), a także ścisły nadzór Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych i odpowiednich ministrów nad działalnością tych jednostek.

Projekt ustawy o Polskiej Akademii Nauk

PAN ma być prekursorem zmian jakościowych w polskiej nauce. Jako najważniejsza instytucja naukowa w Polsce ma być wzorem zarządzania nauką, przestrzegania zasad rzetelności i najwyższej jakości prowadzonych badań.

Zaproponowane zmiany, w tym audyt i ocena jednostek naukowych, powinny doprowadzić do szybkiej poprawy zasad działania i finansowania instytutów badawczych. Nowe rozwiązania powinny także wpłynąć na odmłodzenie korporacji oraz zagwarantowanie w badaniach udziału osób o największych osiągnięciach i najwyższym międzynarodowym prestiżu.

Projekt ustawy zakłada możliwość tworzenia centrów naukowych, w skład których wchodzić będą instytuty naukowe PAN, instytuty badawcze, naukowe i przedsiębiorcy. Zadaniem centrów będzie m.in. prowadzenie wspólnych projektów badawczych, organizowanie środowiskowych studiów doktoranckich.

Nowe zadania przewidziano dla oddziałów PAN. Zobowiązano je m.in. do współpracy ze wszystkimi instytucjami naukowymi działającymi w regionie oraz władzami samorządowymi i wojewódzkimi. Mają się też starać o środki europejskie na realizację badań naukowych i prac rozwojowych, dotyczących problematyki regionalnej. Oddziały te powinny także inicjować i prowadzić współpracę naukową z regionami krajów członkowskich UE.

Projekt ustawy o zasadach finansowania nauki

Projekt ustawy wprowadza nowy model finansowania nauki, w którym środki finansowe przeznaczane na badania będą sukcesywnie wzrastać, a sposób ich wydawania będzie zależeć od osiągnięć badawczych.

             Zaproponowany model przekazywania środków finansowych odpowiada standardom światowym, w których badania finansowane są z kilku źródeł. Chodzi o Narodowe Centrum Nauki, będące instytucją niezależną merytorycznie od decyzji politycznych oraz o Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, prowadzące konkursy dla nauk aplikacyjnych. Projekt ustawy gwarantuje coroczne przekazywanie tym instytucjom większej części środków, tak aby do 2015 r. osiągnąć poziom 50% nakładów z budżetu nauki, przeznaczanych na konkretne projekty realizowane w drodze konkursów.

Założono również powołanie nowego ciała opiniodawczego przy ministrze nauki - Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych. Będzie on oceniać jednostki naukowe według standardów i zasad oceny uznanych na świecie. Pozwoli to na rzeczywiste powiązanie wysokości finansowania z jakością prowadzonych prac badawczych. W wyniku oceny jednostki naukowe będą klasyfikowane do jednej z trzech kategorii: A - poziom wiodący w skali kraju, B - poziom akceptowalny z rekomendacją wzmocnienia działalności naukowej oraz C - poziom niezadowalający. Najsłabsze ośrodki (ocena C), nie otrzymają środków z dotacji.