Katedra Studiów Wschodnich Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowała na UW 11.12.19 spotkanie na temat książki prof. Andrzeja Walickiego O Rosji inaczej.
Wśród panelistów spotkania – poza gospodarzami reprezentowanymi przez prof. UW Andrzeja Wierzbickiego kierującego Katedrą Studiów Wschodnich – znaleźli się:
- prof. Janusz Dobieszewski z Zakładu Filozofii Społecznej UW, specjalizujący się w historii rosyjskiej myśli filozoficznej, autor obszernego wywiadu z prof. Andrzejem Walickim otwierającym omawianą książkę*,
- prof. UW Paweł Kozłowski, socjolog i ekonomista z Centrum Europejskiego UW, oraz
- redaktor książki Paweł Dybicz.
Niestety, z powodu złego stanu zdrowia, na spotkanie nie dotarł główny jego bohater, prof. Andrzej Walicki.
Na wstępie red. Dybicz przedstawił proces powstawania książki O Rosji inaczej oraz jej duży sukces wydawniczy (drugie wydanie), co jak na książkę naukową, skierowaną do środowisk intelektualnych, uniwersyteckich jest w Polsce wielkim osiągnięciem.
W trakcie merytorycznej dyskusji nad książką jej walory prezentował prof. Dobieszewski, podkreślając, iż jest to pierwsza panorama bogatej myśli rosyjskiej, która w Polsce jest, choć nie powinna być, traktowana sztampowo. W ostatnich 30 latach sprowadza się ją bowiem głównie do nurtu religijnego, który zmonopolizował rosyjską myśl filozoficzną w latach 90. Nie uwzględnia się także badań nad rosyjskim marksizmem pokazujących jego wielowymiarowość.
Choć ta tematyka filozoficzna wygląda na trudną, to zdaniem prof. Walickiego problemy te jesteśmy w stanie pojąć, w odróżnieniu od uznanych za oczywiste, które zawsze mają drugie i trzecie dno. Takich tematów prof. Walicki pokazuje w swoich książkach mnóstwo, co jest cechą wszystkich wielkich filozofów, podsumował prof. Dobiszewski.
Prof. Kozłowski, który na spotkaniu prezentował zarówno dokonania naukowe prof. Walickiego, jak i przybliżał cechy jego myśli filozoficznej, a także sylwetkę uczonego podkreślał, że cechuje go dwoistość postawy badawczej: jest zarówno insiderem jak i outsiderem. Te dwie role badacza skutkują obszerniejszym oglądem poruszanych zagadnień.
Drugą cechą charakterystyczną jest „osobność” – prof. Walicki nie jest bowiem niczyim uczniem, jego myśl filozoficzna wynika z samodzielnego rozwoju intelektualnego (zapoczątkowanego studiami na rusycystyce i filozofii na UW).
Wyróżniającą postawą filozoficzną prof. Walickiego jest stosunek do Rosji oparty na zrozumieniu, współodczuwaniu losu, zauważaniu podobnego stosunku do świata Rosjan i Polaków. To badacz zajmujący się historią intelektualną, który przede wszystkim pragnie zrozumieć rozmówcę.
Prof. Kozłowski przekazał też zebranym uwagi autora książki dotyczące najnowszej historii relacji Rosji, USA i Polski. Przypomniał, iż w latach 90. nastąpiła absolutyzacja wartości zachodnich – oficjalne stanowisko USA wyrażone przez prof. Zbigniewa Brzezińskiego stawiało Rosję w roli wroga, gdyż nie chciała ona zostać wasalem USA.
W Polsce nigdy nie było relatywizacji stosunków z Rosją – u nas panuje ciągła nienawiść, mimo pierestrojki Gorbaczowa. I przekonanie, że im gorzej dla Rosji, tym lepiej dla Polski. W dodatku Polacy uważają, iż to Polska winna decydować o przyszłości tej części Europy, a z Rosją nigdy nie należy się godzić. Pojawiają się też opinie polityków, iż zwolennicy normalizacji stosunków z Moskwą tworzą V kolumnę.
Takie poglądy nie są obce nawet środowisku naukowemu w Polsce, co widać choćby po eliminowaniu prof. Walickiego z debaty naukowej – także przez PAN – odnośnie Rosji. Mainstream wykreślił prof. Walickiego z przestrzeni debaty publicznej nt. stosunków z Rosją wcześniej, co potwierdza tylko tezę o pseudo elitach w Polsce przypisujących sobie obalenie komunizmu i kształtujących Polaków poprzez skrajną ideologizację. W Polsce i Rosji dokonało się wskutek tego dramatyczne cofnięcie historyczne.
W dyskusji nad książką prof. Walickiego zabrał też głos prof. Andrzej Werblan, który podkreślił brak refleksji polskiego mainstreamu na temat relacji Rosji ze światem. Racjonalny stosunek do Rosji i Ukrainy nie jest widoczny nawet u dzisiejszych zwolenników poglądów Dmowskiego.
Prof. Stanisław Bieleń, który zabrał głos na zakończenie dyskusji, podkreślił potrzebę powstania warszawskiej szkoły realizmu politycznego, której patronem powinien być prof. Walicki – działający na rzecz pojednania między narodami. Prof. Walicki, jako człowiek światowego uniwersytetu –wspólnoty poznawczej, bez granic narodowościowych i ideologicznych – jest bowiem tym, który antycypuje procesy pojednania, pokonuje bariery poznawcze. (al.)
*Ksiązkę recenzowaliśmy w SN nr 10/19 - O Rosji prawdziwie