Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne wydało książkę prof. Andrzeja Sopoćki pt. Zaskakujący kapitalizm*.
Jej podtytuł - Miraże ekonomii XXI wieku – pokazuje na szersze tło zjawisk, jakich obecnie doświadczamy, a w szczególności – rosnącego rozwarstwienia społecznego, trudnego do wyjaśnienia na gruncie znanych teorii ekonomicznych i osłabienia klasy średniej. I to mimo rzeszy naukowców zajmujących się nie tylko ekonomią, ale i socjologią, i psychologią społeczną. Bo choć statystyki, z których wynika, że1% ludzkości posiada tyle, ile pozostałe 99% są ogólnodostępne, to gorzej jest z analizą źródeł i procesów prowadzących do rozwarstwienia – pisze autor. Czyli widzimy jak jest, ale nie wiemy, dlaczego.
Zdaniem prof. Sopoćki, za rozwarstwienia społeczne odpowiedzialna jest globalizacja, sekurytyzacja, cyfryzacja i komputeryzacja, którym poświęca osobne rozdziały. Zauważa, że wspólnym mianem tych trzech procesów jest zaskakujący charakter ich skutków, które generalnie wcale nie są takie, jakby wskazywała intuicja.
Np. globalizacja, o której myśleliśmy pozytywnie jako o zjawisku mogącym wyrównać poziom dochodów na całym świecie, okazała się czymś wręcz przeciwnym. Ona integruje, ale głównie mieszkańców „światowego trójkąta”, czyli Ameryki Północnej, Europy i Azji Wschodniej.
Podobne skutki spowodowała sekurytyzacja gospodarki, której w drugiej połowie XX wieku przypisywano wyrównywanie dochodów. Tymczasem przyniosła ona rosnące podziały wskutek zachwiania relacji kapitał – praca. Zaledwie w ciągu jednego pokolenia do grupy właścicieli kapitału dołączyły osoby zarządzające nim na zasadzie umowy cywilno-prawnej. Elity finansowe to dzisiaj nie tylko właściciele fabryk, firm, ale też top management o niebotycznych wynagrodzeniach.
Także rezultaty cyfryzacji i robotyzacji dały inny wynik niż sobie to kilkadziesiąt lat temu wyobrażano – nie stworzyły masowego bezrobocia, ale nowe miejsca pracy.
Jak te zjawiska mają się więc do zaniku klasy średniej? I do zachodnioeuropejskiego systemu wartości: wolność – równość – braterstwo - ukształtowanemu w XVIII i XIX wieku? Czym może się skończyć odcięcie od awansu społecznego z reguły nieźle wykształconych grup społecznych? Choć profesor Sopoćko nie daje w książce odpowiedzi na to pytanie, liczne twarde dane, jakie w niej przytacza, nie dają podstaw do optymistycznych wniosków. (al.)
Zaskakujący kapitalizm. Miraże ekonomii XXI wieku, Andrzej Sopoćko, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019, s. 194, cena 49,90 zł.
*O dyskusji dotyczącej tej książki piszemy w tym numerze w tekście Zaskoczenie ekonomistów.