Dwie dekady po upadku muru berlińskiego kuratorka Bojana Pejić wraz z zespołem ekspertów z 24 krajów zestawiła obszerną ekspozycję, obejmującą ponad 400 prac - malarstwo, rzeźbę, instalacje, fotografie, plakaty, filmy i wideo.
Z dzieł ponad 200 artystów wyłania się złożony, wielowymiarowy obraz tego mało znanego rozdziału najnowszej historii sztuki, którego wkład do dyskursu genderowego może się w przyszłości okazać istotny.
Artyści pokazywanych na wystawie prac śledzą przemiany, jakim ulegały w sztuce stereotypowe wyobrażenia na temat ról kobiet i mężczyzn w konkretnych warunkach społeczno-politycznych. Wystawa zainicjowana i wspierana przez Fundację ERSTE (pokazywana w Museum Moderner Kunst w Wiedniu) odtwarza te relacje między sztuką a historią zarówno w ujęciu chronologicznym, jak i tematycznym.
|
|
|
Alla Georgieva (Bułgaria/Bulgaria) Alla's Secret.
Dzięki uprzejmości artystki/Courtesy of the artist |
{mospagebreak}
Aż po lata 60. dominuje w socrealistycznych przedstawieniach robotnic i robotników bohaterska kobiecość i męskość. To przeistaczanie rzeczywistości w propagowanej przez państwo wizji „społeczeństwa bezpłciowego" obnaża z ironią sztuka nieoficjalna. Po okresie zbiorowych utopii sterowanych polityką państwa aż do upadku komunizmu rozwijają się tendencje do indywidualizacji i liberalizacji, regionalnie zróżnicowane i nie wolne od regresów, ale stwarzające przestrzeń dla sztuki nonkonformistycznej. |
 |
| Dziewczyny też/Girls too, 1994 © Veronika Bromová |
Petra Varl (Słowenia/Slovenia) Zvezda i Odeon/ Zvezda and Odeon |
{mospagebreak}
Od lat 70. oglądamy kobiecość i męskość w nowych formułach, poza propagandowymi stereotypami. Budząca się na nowo samoświadomość znajduje odzwierciedlenie zarówno w autoportretach artystek i artystów, jak i w przedstawieniach cielesności, podmiotowości i seksualności demonstracyjnie wystawianej na pokaz, podważającej heteronormatywność i heroiczne ideały męskości. Nawet obrazy i rzeźby abstrakcyjne często nawiązują antropomorficznymi formami do relacji płci w społeczeństwie.
Emancypacja od stereotypowych wzorców kobiecości i męskości idzie w parze z emancypacją od tradycyjnych środków artystycznych; coraz bardziej zyskują na znaczeniu nowe media i formy sztuki, takie jak fotografia, film, wideo i performance. Także artystki coraz wyraźniej wysuwają się na czoło. Wraz z upadkiem muru berlińskiego (1989) i końcem reżimów socjalistycznych pojawiają się nowe wyzwania w postaci nacjonalizmów i neoliberalnych wpływów z Zachodu. Tematem sztuki stają się neokonserwatywne ograniczenia w konstruowaniu norm kobiecości i męskości, towarzyszące nowo uzyskanej swobodzie. Krytyka ideologii szowinistycznych, militarystycznych, mizoginistycznych i
 |
| Julita Wójcik, (Polska/Poland) Obieranie ziemniaków /Peeling potatoes, 2001, kolekcja Zachęty Narodowej Galerii Sztuki/coll. Zacheta National Gallery of Art, Warsaw |
dyskryminujących mniejszości jest teraz uprawiana w kontekście teorii feministycznych. Podejmuje się otwarcie również temat homoseksualizmu. Artyści poddają pod dyskusję zarówno stereotypowe wyobrażenia o macierzyństwie, jak i podlane religijnym sosem ideały kobiecości i patriarchalne struktury władzy. Aby podkreślić publiczne i polityczne znaczenie kobiecej tożsamości, sięgają też do historycznych alegorii kobiecości.
Agnieszka Morawińska, dyrektor Zachęty, w przedmowie do przewodnika po wystawie pisze, iż jest to wystawa o ludziach wobec ludzi w kontekscie polityki, na skrzyżowaniu tradycji, doktryny i nie dającego sie stłumić indywidualizmu. Jest też ważnym krokiem na drodze do samopoznania i samookreślenia się w kulturze.
Obecna wystawa w Zachęcie - jak rzadko która - jest też bardzo silnie powiązana z badaniami naukowymi, zarówno genderowymi, jak i socjologicznymi, politologicznymi, psychologicznymi oraz z zakresu historii sztuki. Towarzyszy jej też bardzo bogaty program filmowy ( w tym - filmów dokumentalnych) i edukacyjny - także dla dzieci (od 18 marca do 10.czerwca). Szczególy - http://www.zacheta.art.pl/
oem software