banner


Od 3 kwietnia do 4 listopada 2012 w łódzkim Centralnym Muzeum Włókiennictwa można oglądać wystawę pasiaków.


pasiak1Wystawa jest kolejną z cyklu poświęconego muzealnej kolekcji etnograficznej i została przygotowana ze zbiorów Działu Tkaniny Ludowej.
Jej założeniem jest prezentacja ludowej tkaniny samodziałowej o wzorze pasów – tzw. „pasiaka” – uznawanej za najbardziej tradycyjną i typową dla polskiego tkactwa ludowego. Jednocześnie chodziło o pokazanie ewolucji „pasiaka” – od tkaniny głęboko zakorzenionej w tradycji regionu, wyróżnika tożsamości regionalnej, po realizacje twórców ludowych działających w ramach spółdzielni Cepelii lub tworzących okazjonalnie na konkursy sztuki ludowej.

Z dość bogatej kolekcji prezentowane są obiekty najcenniejsze poznawczo i artystycznie - zarówno tkaniny dekoracyjno-użytkowe (kilimy, nakrycia na łóżka, chodniki), jak i elementy ludowego stroju, głównie kobiecego. Ekspozycja została uzupełniona o męskie stroje ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi.


Zaprezentowane na wystawie eksponaty podzielono na grupy tematyczne z uwzględnieniem przynależności regionalnej. Najliczniej reprezentowane są tkaniny i stroje z terenu środkowej i wschodniej Polski (region łowicki, opoczyński, piotrkowski, rawski, sieradzki, Podlasie i Lubelszczyzna). Większość z nich pochodzi z I połowy XX wieku.

„Pasiaki”, znane i wytwarzane w Polsce na ręcznych krosnach już od XI wieku, występowały na znacznym obszarze, obejmującym szeroki pas środkowej części Polski – od Wielkopolski po Podlasie. Z czasem ich zasięg występowania znacznie się rozszerzył. Wzory pasowe stosowane były w tkaninach dekoracyjno-użytkowych i odzieżowych. Tkaniny te wciąż zmieniały swą kolorystykę. Początkowo były bardzo skromne, dwu- lub trzykolorowe (dominowała biel, czerń i czerwień) o wąskich paskach.
pasiak3Pod koniec XIX wieku – na skutek upowszechnienia się barwników syntetycznych - zostały wzbogacone przez różne odcienie różu, bordo, fioletu, błękitu, zieleni, żółci, oranżu i brązu.
Największe bogactwo i zróżnicowanie kolorystyczne można spotkać w tkaninach łowickich okresu międzywojennego, gdzie dla uzyskania układów „tęczowych” wykorzystywano po kilka odcieni tego samego koloru.


Ornament pasiaka budowany jest wielobarwnymi wątkami, o typowej dla danego regionu kolorystyce oraz charakterystycznej sekwencji i repetycji pasów, o zróżnicowanej szerokości; podrzędne znaczenie osnowy wynika z zastosowania w tkaninie odmiany splotu płóciennego – rypsu wątkowego. Splot ten charakteryzuje się tak gęstym „nabiciem” wątku, że zakrywa on całkowicie osnowę. Początkowo wąskie, pojedyncze paski z czasem rozrosły się w wiązki wielobarwnych prążków o kompozycji symetrycznej lub asymetrycznej, często rozdzielonych szerszymi pasami jednolitego tła.

pasiak3Czasami w szersze pasy wprowadzano dodatkowe motywy zdobnicze w postaci geometrycznych wzorów kostkowych, uzyskanych techniką przetykania lub tkania „przez deskę” („bącki”, „kuloski’ czy „koziołki” charakterystyczne zwłaszcza dla regionu rawsko-opoczyńskiego). Ten rodzaj tkanin ozdabiany był często – wzdłuż jednej, dłuższej krawędzi prostokąta – wielobarwną, wełnianą koronką szydełkową z zębami i pomponami, tzw. „obróbką”.


Pokazane przykłady tkanin, mimo różnic regionalnych, wykazują pewne cechy wspólne: powszechność motywów i układów pasowych, często pojawiająca się tzw. „długa moda”, czyli nie kończące się raporty oraz bogactwo barw.


Wystawa może być źródłem świadczącym o bogactwie artystycznym tkanin ludowych i inspiracją dla współczesnego wzornictwa.
Na podkreślenie zasługuje interesujący sposób aranżacji wystawy. Wszystkie elementy konstrukcyjne, łącznie z manekinami oraz rekonstrukcją izby wiejskiej i kościółka, zostały wykonane z tektury, która stanowi doskonałe tło dla prezentowanych tkanin i strojów. Jest to dodatkowy walor estetyczny ekspozycji.

Lidia Zganiacz

Więcej - http://www.muzeumwlokiennictwa.pl/wernisaze/1/294,pasiak-–-polski-styl-wzornictwa-ludowego.html