W warszawskiej Zachęcie można oglądać (do 18.11.12) wystawę pn. "Nieprzekupne oko".
Wystawa jest próbą przedstawienia historii galerii, która przez 18 lat działalności była niekomercyjną przestrzenią prezentacji sztuki artystów z całego świata. Wystawy i dyskusje inicjowane w galerii, analityczny i krytyczny dyskurs rozwijany zarówno na gruncie teorii, jak i praktyki artystycznej sytuują ją pośród najbardziej znaczących punktów na mapie ówczesnej światowej geografii artystycznej.
Funkcjonująca wbrew geopolitycznym podziałom Galeria Akumulatory 2 była miejscem, w którym publiczność miała kontakt ze sztuką twórców ze Wschodu i Zachodu, artystów z Europy Wschodniej i Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady, Ameryki Południowej i Azji.
Początki galerii wiążą się z ideą Sieci (NET), sformułowaną w 1971 przez Jarosława Kozłowskiego i Andrzeja Kostołowskiego, oraz manifestem rozesłanym do ok. 350 artystów i krytyków sztuki z Polski i ze świata, zachęcającym do współpracy i wolnej wymiany faktów artystycznych.
Idea stworzenia antyinstytucjonalnej, wymykającej się Sieci mimo represji ze strony ówczesnych władz była kontynuowana i rozwijana w założonej przez Jarosława Kozłowskiego w 1972 roku w Poznaniu Galerii Akumulatory 2. Funkcjonująca do 1990 roku galeria była przestrzenią, w której krzyżowały się różne idee i postawy artystyczne, gdzie prezentowano i debatowano nad różnymi formami i sposobami funkcjonowania sztuki. Pokazywano prace artystów związanych ze sztuką konceptualną, minimal artem, land artem, sztuką poczty, poezją konkretną, twórców z kręgu Fluxusu, działania realizowane na pograniczu sztuk wizualnych i muzyki.
W latach 1972–1990 w Galerii Akumulatory 2 zorganizowano 195 prezentacji (wystaw, performansów, akcji, działań muzycznych, odczytów). Galeria funkcjonowała na zasadzie quasi-instytucji, pozbawionej zaplecza instytucjonalnego, zmieniając często miejsca pokazów. Prowadzona i w dużej mierze finansowana przez Jarosława Kozłowskiego, była przestrzenią oddaną do dyspozycji zapraszanych artystów niezobligowanych jakimkolwiek narzuconym im programem.
Materiał zgromadzony na wystawie w Zachęcie i w towarzyszącej wystawie publikacji daje wgląd w praktyki artystyczne rozwijane poza oficjalnym, uznanym obiegiem sztuki, poza osiami podziałów na centra i peryferie, w rozległy obszar artystycznych strategii realizowanych w niewielkiej, alternatywnej galerii współpracującej z artystami z całego świata, mimo funkcjonowania w restrykcyjnej rzeczywistości realnego socjalizmu.
Tytułowe „nieprzekupne oko” odnosi się zarówno do widzenia, jak i do widzialności. Z jednej strony, do widzenia niepoddającego się ideologicznym presjom i komercyjnym pokusom, z drugiej do zaburzenia podziałów na to, co widzialne i co z pola widzenia relegowane. Widzialność stawiająca opór estetycznym czy politycznym preferencjom to tylko jeden ze sposobów czytania historii Galerii Akumulatory 2. Dokumentacja zebrana na wystawie i w towarzyszącej jej książce, w dużej mierze obejmująca materiały dotąd niepublikowane, umożliwi bardziej wielostronną lekturę tej historii.
Bożena Czubak