„Za-mieszkanie 2012” - to nowa wystawa w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie, czynna do 13 stycznia 2013.
Muzeum Narodowe w Krakowie włącza się w bardzo aktualny temat dotyczący współczesnej architektury mieszkalnej. Dom z ogrodem jest spełnieniem marzeń tych, którzy dążą do wyznaczenia własnej przestrzeni do życia w otoczeniu przyrody. Od początku lat 90. również w Polsce obserwujemy zmiany, które zachodzą we współczesnej architekturze mieszkalnej, urbanistyce i planistyce. Wolny rynek stworzył nowe możliwości, które wspiera system kredytów bankowych oraz sektor przedsiębiorczości deweloperskiej. Od tego czasu kształt polskich miast uległ wielu przekształceniom.
Jak dziś wygląda przestrzeń, w której się poruszamy? Dlaczego zamiast „miast ogrodów”, mamy miasta pełne ogrodzeń, w których mnożą się płoty, szlabany i bramki. Współczesne miasto rozlewa się bez konkretnego planu urbanistycznego, a dom na przedmieściu stanowi często karykaturę pierwotnego ideału kontaktu z naturą. Dlaczego ludzie o podobnym statusie społecznym tworzą grupy, które się alienują? Gdzie i jak mieszkają ci, którzy zostają za faktycznym i metaforycznym murem?
Projekt „Za-mieszkanie 2012” prezentowany w Muzeum Narodowym w Krakowie jest poświęcony zmianom, które zaszły we współczesnej architekturze mieszkalnej, ich związkom z tożsamością mieszkańców i postępującymi przeobrażeniami w przestrzeni miasta oraz tworzącym się stopniowo rozwarstwieniem społecznym. Projekt obejmuje badania socjologiczne oraz przygotowanie ekspozycji. Wystawie towarzyszy instalacja ogrodowa usytuowana na placu przed fasadą Gmachu Głównego MNK.
Projekt „Za-mieszkanie 2012” nawiązuje do wystawy architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowym, która odbyła się w Krakowie w 1912 roku w bezpośrednim sąsiedztwie nieistniejącego wtedy jeszcze Gmachu Głównego, na terenach przylegających do Błoń i Parku Jordana. Przez cztery letnie miesiące w 1912 roku pokazano wykonane w skali 1:1 modele domów rodziny rzemieślniczej, robotniczej i rodziny rolnika oraz dworek podmiejski. Opracowano również wystrój ich wnętrz i wygląd otoczenia. Wśród założeń ideologicznych wystawy ważne było przekonanie o istnieniu jasno zdefiniowanego podziału klasowego i zawodowego społeczeństwa oraz o potrzebie dostosowania typu i wyglądu domu do statusu społecznego jego mieszkańca. Jednym z głównych celów ekspozycji było stworzenie i prezentacja typologii budynków mieszkalnych o charakterze modelowym – możliwych do wielokrotnego powielania. Odwołując się do idei miasta-ogrodu Ebenezera Howarda, skupiono się na domach indywidualnych (pomijając na przykład kamienicę mieszczańską i mieszkania czynszowe).
W stulecie tamtego wydarzenia, które w znacznym stopniu ukształtowało architektoniczny obraz drugiej Rzeczypospolitej (a pośrednio także Polski powojennej), wystawa stawia pytanie o stan obecny architektury mieszkalnej w Polsce w kontekście przemian zachodzących w miastach - zwłaszcza po 1989 roku. Jako przedmiot analizy wybrany został Kraków i jego okolice. Problemy społeczno-przestrzenne powiązane zostały, na potrzeby wystawy, z typowymi dla tych procesów miejscami zamieszkania:
1. Kamienica w centrum miasta (także nowa plomba mieszkalna wbudowana w historyczną tkankę miasta) – jest elementem procesu gentryfikacji przestrzeni centrum.
2. Osiedle zamknięte – ilustruje rosnącą psychologiczną potrzebę izolacji i bezpieczeństwa, zjawisko „odgradzania się”.
3. Blokowisko – ogromny zasób mieszkaniowy i dziedzictwo epoki PRL, podlegające procesowi transformacji.
4. Mieszkanie socjalne, ilustrujące procesy wykluczenia, marginalizacji i biedy.
5. Dom z ogrodem na przedmieściu (zabudowa szeregowa) jako ilustracja zjawiska suburbanizacji, rozrostu przedmieść.
6. Luksusowa willa (rezydencja) na przedmieściu, często w znacznej odległości od centrum – rezultat marzeń o indywidualnym domu z ogródkiem i prestiżu.
Więcej – www.muzeum.krakow.pl