W Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi do 3.01.2016 można oglądać wystawę historii Dywilanu pt. „Persy z Łodzi”.
Wystawa przypomina jeden z najbardziej znanych łódzkich zakładów przemysłowych, którego wyroby, szczególnie w latach 70. i 80. XX w., stanowiły trudno dostępny przedmiot pożądania wielu Polaków.
Początki Dywilanu sięgają 1891 r., kiedy to, przy obecnej ul. Dowborczyków 17/19, Juliusz Fial i Wilhelm Lücker założyli niewielką fabryczkę tkanin pluszowych. Wkrótce do spółki przystąpił Ferdynand Finster, który w 1896 r. przejął interes. Po jego śmierci w 1900 r., właścicielem został jego brat – Teodor.
Dzięki przeprowadzonym inwestycjom Łódzka Manufaktura Pluszowa Teodor Finster wyrosła na największy w swojej branży zakład, zatrudniający w 1913 r. 190 pracowników, produkujący plusze konfekcyjne i dekoracyjne, pokrycia meblowe oraz pluszowe serwety i kapy, z czego ok. 70% wyrobów zbywano w Rosji.
W dwudziestoleciu międzywojennym Teodor Finster poszerzył asortyment produkcji o dywany i chodniki welurowe, a rozbudowane zakłady w końcu lat 30. zatrudniały blisko 600 osób.
Po II wojnie światowej firma została przejęta przez państwo i przemianowana na Państwowe Zakłady Przemysłu Jedwabniczo-Galanteryjnego Nr 1, a w 1949 r. otrzymała nową nazwę – Fabryka Pluszu i Dywanów im. Tadka Ajzena.
W latach 1972 – 1974, w dzielnicy Dąbrowa Przemysłowa, wybudowano nawy zakład produkcyjny, który otrzymał zmienioną nazwę: Fabryka Dywanów „Dywilan”. Spłacał on koszty budowy poprzez eksport wyrobów, stając się największym eksporterem w przemyśle jedwabniczo-dekoracyjnym. Głównymi odbiorcami dywanów i wykładzin były: Francja, Belgia, USA, Kanada. Japonia, oraz kraje Bliskiego Wschodu.
Kryzys lat 80., wojna Iraku z Iranem, a następnie koszty transformacji ustrojowej z początku lat 90. oraz wybuch I wojny w Zatoce Perskiej, pozbawiły „Dywilan” rynków zbytu w tym regionie. Zakład został zmuszony do zmniejszenia produkcji i zaczął przynosić straty, wobec czego, w 1996 r., powołano zarząd komisaryczny. Nie udało się jednak poprawić sytuacji finansowej i ostatecznie 17 czerwca 1999 r. ogłoszono upadłość firmy.
Tradycje dawnego „Dywilanu” kontynuuje spółka „Dywilan” S.A., która kupiła część fabryki razem ze znakiem towarowym i prawem do korzystania z dorobku wzorniczego. Obecnie firma wdraża innowacyjną produkcję sztucznej trawy metodą dywanową.
Piotr Jaworski
Na wystawie pokazane są m.in.: widoki i plany architektury fabrycznej, fotografie pracowników, akcje, księgi pamiątkowe i sztandary zakładowe. Obok nich eksponowana jest dokumentacja projektowa – karty przedstawiające wzory dywanów z lat 30. XX w. oraz projekty dywanów i chodników z lat 50.-90, wykonane przez znanych artystów, m.in.: Bolesława Tomaszkiewicza, Barbarę i Henryka Kubików, Halinę Ładanowską, Zygmunta Sutego, Zofię Somoggy i Annę Hanzl.
Prezentowany jest także szeroki asortyment tkanin, począwszy od niezwykle popularnych i wysoko cenionych serwet i kap pluszowych z pocz. XX w. po plusze konfekcyjne, meblowe i dekoracyjne z lat 50. i 60.
Ekspozycję wzbogacają dywany, m.in. cieszące się ogromną popularnością „Polowanie” oraz dywan „Królewski”.
Prezentowana jest również sztuczna trawa – oryginalny wyrób dywilanowski, wprowadzony na rynek w 2010 roku.
Wystawa wzbogacona jest wirtualnym pokazem wzornictwa dywanów od lat 60. do czasów współczesnych oraz filmem przedstawiającym różne techniki powstawania dywanów.
Lidia Kotkowska