Droga ku nowoczesności

 W dniach 31.03–05.06.2016, w Muzeum Architektury we Wrocławiu można oglądać wystawę Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932.

Weissenhof, Nový Dům, WuWA, Neubühl, Lainz, Baba - eksperymentalne osiedla Werkbundu zbudowane w Europie w latach 1927-1932 w znaczącym stopniu wpłynęły na rozwój architektury światowej.
Jest ich zaledwie sześć – w Niemczech, Polsce, Czechach, Szwajcarii i Austrii – i to właśnie one symbolizują „architektoniczno-urbanistyczną rewolucję” pierwszej połowy XX wieku. Są dziedzictwem kulturowym nadzwyczajnej rangi, odzwierciedleniem historii ruchów polityczno-społecznych w Europie, świadectwem rozpowszechniania architektury modernizmu, a dzisiaj i w przyszłości ambitnym wyzwaniem w dziedzinie ochrony zabytków.

Wystawa „Droga ku nowoczesności” po raz pierwszy przedstawia wszystkie wzorcowe osiedla w jednym miejscu. Ekspozycja jest jednym z najważniejszych wydarzeń realizowanych w ramach programu architektonicznego Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.

Dzięki współpracy sześciu miast i związanych z nimi instytucji, można zobaczyć historyczne plany, projekty architektoniczne i dokumenty, makiety wszystkich osiedli i pojedynczych domów, a także archiwalną i współczesną dokumentację fotograficzną, oryginalne meble, elementy wystroju wnętrz i sprzęty domowe.

To niepowtarzalna okazja, by pokazać pierwotny wystrój kuchni, pokoju jadalnego i dziennego z osiedla Neubühl w Zurychu, wyposażenie sypialni z osiedli w Brnie i Stuttgarcie, czy lampy, naczynia i zabawki z osiedla Baba w Pradze. Specjalnie na potrzeby ekspozycji, przygotowane zostały także prezentacje ukazujące dzisiejszy stan zachowania osiedli Werkbundu.

Wystawie towarzyszy obszerny katalog zawierający teksty ekspertów w dziedzinie architektury modernizmu oraz życiorysy wszystkich autorów wzorcowych osiedli, wydany w polskiej, angielskiej, niemieckiej i czeskiej wersji językowej. Zaplanowany jest również program spotkań, prelekcji i działań edukacyjnych.

Werkbund

Stowarzyszenie Werkbund powstało w Niemczech w 1907 roku pod wpływem postępowych ruchów artystycznych, które zrodziły się w Wielkiej Brytanii i rozpowszechniły w Europie pod koniec XIX wieku. Kilka lat po jego założeniu w sąsiednich krajach powstały lokalne oddziały Werkbundu (w 1913 – austriacki i szwajcarski, w 1920 roku - czechosłowacki).

W związku z rosnącym znaczeniem przemysłu w Europie, celem członków Werkbundu było projektowanie przedmiotów przeznaczonych do produkcji masowej, a jednocześnie nie pozbawionych walorów artystycznych. Po I wojnie światowej zainteresowania Werkbundu skupiły się mieszkaniu jako „przedmiocie” masowej produkcji. Było to możliwe przede wszystkim dzięki przemysłowej prefabrykacji wielkoformatowych elementów budowlanych. Werkbund był też propagatorem nurtu „Neues Bauen“ i w ogromnym stopniu przyczynił się do rozwoju nowoczesnej architektury na świecie.

Każde z osiedli było inne, ponieważ koncentrowano się na odmiennych tematycznie i architektonicznie aspektach, nawiązując do gospodarczych i politycznych warunków w danym kraju. Stanowiły one rodzaj eksperymentu mającego na celu sprawdzenia funkcjonalnych założeń nowoczesnej architektury, przedstawienia nowych technicznych możliwości w budownictwie masowym oraz zaprezentowania nowego typu tanich małych i średnich mieszkań mających duże znaczenie społeczne. Wybudowane gotowe i urządzone domy miały przekonać przyszłych użytkowników do nowych sposobów mieszkania.

Lata powojenne to dla większości osiedli Werkbundu, częściowo zniszczonych wskutek działań militarnych, okres degradacji i zaniedbań. Zainteresowanie i uznanie rodziły się bardzo powoli, a dopiero po okresie ustrojowej transformacji pod koniec lat 80. XX wieku możliwe było właściwe spojrzenie na ogólnoeuropejski wymiar tych architektonicznych osiągnięć.

Wszystkie osiedla Werkbundu do dzisiaj istnieją i są zamieszkałe.