Współczesna kamienna rzeźba ludowa Karpat Zachodnich – to tytuł wystawy w Skansenie Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku, czynnej do 30.06.23.
Rzeźba ludowa w kamieniu, mająca w polskiej sztuce ludowej piękne i odległe tradycje, w ostatnich kilkudziesięciu latach stała się bardzo rzadko uprawianą dziedziną twórczości. Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, postanowiło podjąć próbę ratowania zanikającej tradycji poprzez organizację konkursów współczesnej rzeźby ludowej w kamieniu na terenie Karpat. Kolejne konkursy odbyły się latach 2002, 2008, 2014 i 2020, zorganizowane zostały wspólnie z Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku Białej. Celem jest podtrzymanie zanikającej tradycji uprawiania ludowej twórczości kamieniarskiej w Karpatach, a także pozyskanie wykonanych na konkurs cennych prac do kolekcji muzealnej. Liczy ona obecnie ponad 70. rzeźb, z których część jest prezentowana na wystawie w skansenie w Szymbarku. (…)
We współczesnej rzeźbie ludowej w kamieniu dominuje zdecydowanie tradycyjna tematyka religijna, z najczęstszym wyobrażeniem Chrystusa Frasobliwego. Drugim najbardziej popularnym tematem jest postać Matki Boskiej, która przedstawiana jest zazwyczaj jako Pieta lub Madonna z Dzieciątkiem. Twórcy z całych Karpat chętnie rzeźbią różnych świętych patronów. Za regionalnych świętych uznać można np. św. Kingę w pracach twórców z Pienin oraz św. Franciszka i św. Floriana w Żywieckiem. Coraz częściej pojawiają się też tematy świeckie, np. twórcy ze Słowacji chętnie wyrażają w kamieniu góralskie tradycje pasterskie.
Biorąc pod uwagę uczestnictwo regionalne, najmocniejszą grupę tworzą rzeźbiarze z Podbeskidzia, i to zarówno jeśli chodzi o liczbę uczestników, jak i wysoki poziom artystyczny prezentowanej twórczości. Wśród nich wyróżnić należy przede wszystkim Leszka Cieślika z Żywca, który jest laureatem pierwszych nagród na wszystkich czterech dotąd przeprowadzonych konkursach, a także takich rzeźbiarzy jak m.in. Ryszard Biel, Józef Kubica, Stanisław Kwaśny, Bronisław Mieszczak, Mateusz Gębala, Tadeusz Pawełek, Jakub Derwich, Wiesław Wilga i wielu innych.
Bardzo dobrze pod tym względem zaprezentowali się również twórcy ludowi z Sądecczyzny i z Pienin, z tak zasłużonymi dla kultury ludowej postaciami jak Tadeusz Zachwieja i Władysław Ciesielka ze Szczawnicy, czy Zdzisław Orlecki i Zenon Miczołek z Paszyna.
Mówiąc o kamiennej rzeźbie ludowej w Karpatach, nie można nie wspomnieć o takich twórcach, jak m.in. Kazimierz Idzi z Chorągwicy k. Wieliczki, Aleksandr Basiura z Zawoi, Stanisław Dziur ze Spytkowic i Bartosz Zachwieja z Rabki, Jerzy Soremski z Jastrzębia-Zdroju, czy Wojciech Pażucha z Nowego Sącza.
Przy okazji wystawy w skansenie w Szymbarku, podkreślić należy dość liczny udział w konkursach twórców z Podkarpacia. Przede wszystkim wymienić należy tych, którzy w ostatnich latach odeszli: Tadeusza Śnieżka z Jasienicy Rosielnej k. Krosna /1938-2017/, autora monumentalnej, liczącej 44. postacie naturalnej wielkości Drogi Krzyżowej, ustawionej obecnie w skansenie w Sanoku, Bogusława Kędzierskiego z Dynowa / 1949-2019/,absolwenta Liceum Kenara w Zakopanem, tworzącego chętnie prace w stylistyce ludowej oraz Jana Chwalika z Bartnego / 1939- zm. ok.2010/, ostatniego łemkowskiego kamieniarza i rzeźbiarza ze słynnego łemkowskiego ośrodka kamieniarskiego w Bartnem. Szkołę Chwalika, po śmierci Mistrza podtrzymuje z powodzeniem jego uczeń Emil Kania.
Wymienić tu należy też takich rzeźbiarzy z tego regionu jak Stanisława Matusika z Sitnicy k. Biecza – autora wielu prac w drewnie i w kamieniu do kapliczek i wystroju rzeźbiarskiego kościoła w swojej rodzinnej Sitnicy, Józefa Brodę z Gródka k. Ropy - niespodziewanego laureata I nagrody (równorzędnie z L. Cieślikiem) na I konkursie w 2002r., Bogusława Mrozka z Bliznego k. Domaradza, z zawodu kamieniarza, tworzącego oryginalne prace o charakterze rzeźby ogrodowej.
Niektórzy, jak np. Antoni Bolek z Załęża k. Jasła i Stanisław Apriasz z Grybowa, właśnie na konkurs wykonali pierwsze prace w kamieniu, chociaż obydwaj są od dawna znanymi rzeźbiarzami tworzącymi w drewnie.
Prace większości z wymienionych wyżej autorów zostały zaprezentowane na tej jedynej w swoim rodzaju, wyjątkowej wystawie. Warto też wiedzieć, że ludową rzeźbą w kamieniu na terenie Karpat bardzo interesował się prof. Roman Reinfuss, którego imię nosi dzisiaj skansen w Szymbarku. Profesor opisał zjawisko rzeźby w kamieniu w jednej ze swoich książek.
Zbigniew Wolanin, etnograf, Kierownik Działu Sztuki Ludowej
Więcej - https://www.muzeum.gorlice.pl/component/ohanah/-480?Itemid=