Sytuacja awaryjna – to tytuł najnowszego filmu (z 2022 r.) Jiřiego Havelki – reżysera niedawno oglądanej błyskotliwej komedii Właściciele.
Tym razem akcja rozgrywa się w wagonie pociągu, który „zgubił” motorniczego. Pomysł na film zrodził się – dziwo – nie z opowiadania Bohumila Hrabala pt. Spotkanie, kiedy panu Konopaskowi ucieka tramwaj nr 6, (zawartego w tomie Legenda o pięknej Julci), ale z wydarzenia z lutego 2019 na linii kolejowej Křižanov – Studenec, kiedy pociąg z pasażerami przejechał kilka kilometrów bez motorniczego.
- Pociąg jechał przez Wyżynę Czesko-Morawską i zatrzymał się, ponieważ miał problem z hamulcami, maszynista wysiadł, odpowietrzył hamulce, ale pociąg wskutek grawitacji sam ruszył z powrotem. Pociąg jechał całkowicie poza kontrolą, ale zatrzymał się na podjeździe, więc nic się nie stało, zajęło to czternaście minut i zrobiliśmy o tym film fabularny – opowiada Havelka.
Oczywiście, film nie jest o przyczynach awarii kolejki, ale o pasażerach, jacy się w nim znaleźli. To – podobnie jak we wcześniejszej komedii Właściciele – panoptikum ludzkich charakterów, postaw, zachowań, reakcji na nadzwyczajną sytuację. Wśród pasażerów są m.in. członkowie zespołu muzycznego, małżeństwo w średnim wieku, matka z dzieckiem, „bohater wojenny”, pretensjonalna paniusia, przedsiębiorca pogrzebowy (ach, ten czarny humor Czechów!), podejrzany myśliwy, także przemądrzały chłopiec. Wszyscy próbują swoich sposobów na wydostanie się z jadącego bez kontroli pociągu.
Sposoby są prawie wszystkie kuriozalne, (najrozsądniejsze ma alkoholiczka!), ale to tylko tło do pokazania paru trudnych do przyjęcia prawd o społeczeństwie i ludziach go tworzących (np. ich wiedzy). Obrazu dopełnia bowiem to, co się dzieje w otoczeniu tego pociągu „bez nadzoru”, jak władze lokalne planują akcję ratunkową. Czy ktoś się tym przejmuje? A jeśli tacy się znajdują, to jakie im przyświecają cele? Jednym słowem – samo życie, zapewne podobne w każdym kraju…
Pośmiać się więc jest z czego, zwłaszcza z nieoczekiwanych zwrotów akcji, choć film ustępuje jej wartkością i dialogami poprzedniemu - Właścicielom. Niemniej określenie „czeska komedia” jako gatunek o wysokich notowaniach u widzów jest tu jak najbardziej na miejscu – choćby z potraktowania banalnego wydarzenia jako materii będącej lustrem, w którym może się przejrzeć każdy z nas.
Szkoda, że w Polsce takich filmów nie umiemy robić, nie mamy takiego poczucia humoru, ani fantazji, bo zdarzenia z ucieczką tramwaju i my doświadczyliśmy w Warszawie w 1996 roku, kiedy z zajezdni na Woronicza wyjechał tramwaj bez motorniczego i dotarł aż do kwiaciarni na rogu Nowowiejskiej i al. Niepodległości. Niestety, nie podano, jakimi kwiatami został udekorowany…(al.)
Sytuacja awaryjna, reż. Jiří Havelka, scen. - David Dvorak, Jiří Havelka, dystrybucja - Aurora Films, w kinach od 7 lipca 2023