Entomolodzy znają około 20000 gatunków motyli. Ile jest ich w rzeczywistości - nie wie nikt. Występują wszędzie, z wyjątkiem najzimniejszych części świata. Największe mają skrzydła o rozpiętości do 30 cm, najmniejsze - kilku milimetrów. Ich barwy pochodzą od tysięcy delikatnych, maleńkich łusek chitynowych osadzonych na skrzydłach niczym gonty na dachu. Tylko niektóre są rzeczywiście kolorowe. Inne powodują interferencję światła, stwarzając złudzenie barw podczas ruchu.
Większość barwnych motyli ma szare lub brunatne spodnie strony skrzydeł. Gdy są one złożone, siedzący na źdźble owad jest dzięki temu trudny do zauważenia. Jest to ważna ochrona przed ptakami i innymi wrogami. Spody skrzydeł niektórych motyli są szczególnie upodobnione do środowiska, np. kory drzewa, skały czy zeschłych liści. Motyle tego samego gatunku różnią się często wielkością i ubarwieniem. Samce są często barwniejsze od samiczek.
Motyle należą do owadów wysysających płynny pokarm, a tym samym są niezdolne do rozdrabniania i przeżuwania substancji stałych. Nie potrafią przedziurawić nawet cienkiej skórki na owocu, aby przedostać się do miąższu. Mogą tylko spijać nektar z rozchylonych kielichów kwiatów i słodkie soki wypływające z bardzo dojrzałych owoców. Czynią to za pomocą zwijającej się spiralnie ssawki w kształcie długiej pierścieniowatej rureczki. Niektóre motyle nie pobierają podczas swego dorosłego, krótkiego życia żadnego pokarmu.
Rozwój osobniczy motyla jest, podobnie jak u większości owadów, dość długi i złożony. Dorosłe osobniki płci przeciwnej wabią się barwami, a często również zapachami. Samice niektórych gatunków wytwarzają substancje zapachowe wyczuwane przez samców z odległości wielu kilometrów! Po godach samiczki motyli składają jaja na roślinie odpowiedniej na pokarm dla gąsienic.
Wylęgające się z jajeczek gąsienice posiadają gryzące narządy gębowe, którymi pożerają przeważnie liście i miękkie części roślin. Żarłoczność gąsienic jest wręcz przysłowiowa - nierzadko wyrządzają one ogromne straty w uprawach i lasach. Gdy rozmnożą się nadmiernie, przeradzają się w prawdziwą plagę. Mają one jednak wielu naturalnych wrogów - zarówno wśród ptaków, jak i w świecie owadów oraz bakterii, co zapewnia na ogół utrzymanie równowagi biologicznej.
Gąsienice rosną szybko i po paru miesiącach przemieniają się w poczwarkę. Wewnątrz jej chitynowej osłonki następuje teraz właściwe kształtowanie się dorosłego motyla. Przemiana poczwarki w uskrzydloną postać (imago), jest jednym z najbardziej fascynujących cudów natury. Cały cykl rozwoju trwa od kilku miesięcy do kilku lat.
Motyle dzielą się na dwie grupy: dzienne i nocne. Te drugie są znacznie liczniejsze. Zwykło się je nazywać ćmami; ich barwy są na ogół mniej jaskrawe, natomiast pięknie ubarwione są ich gąsienice. Budową i rozwojem nie różnią się zasadniczo od motyli dziennych, lecz aktywność życiową wykazują przede wszystkim w nocy. W dzień odpoczywają w miejscach, gdzie trudno je dostrzec ze względu na ich kamuflaż. Może dlatego otoczone są mgiełką pewnej tajemniczości i budzą zupełnie inne niż motyle dzienne emocje.
Niektóre gatunki motyli odbywają fascynujące podróże, nie ustępując wędrownym ptakom. Miliony motyli przelatują na przykład każdego roku z Kalifornii do Kanady (3000 km) lub z Sahary na Wyspy Brytyjskie. Zdarza się, że amerykańskie motyle przelatują przez Atlantyk, docierając do Europy.
Dziś wielu pięknym motylom grozi wyginięcie. Niektóre znajdują się pod ochroną, kilka gatunków hoduje się na specjalnych farmach motylich. Większości małych motyli europejskich grozi zagłada z powodu niszczenia przez pestycydy roślin, którymi żywią się ich gąsienice.
Andrzej Klimek
oem software